(লেখকৰ
টোকাঃ যেতিয়া
মোবাইল নাছিল
তেতিয়াৰ, - যোৱা
শতিকাৰ শেষ
দশকৰ আৰম্ভণি
সময়ত, কুৰীবছৰীয়া
এটা
ডেকাল’ৰাৰ
এইয়া আছিল কল্পকথা৷ কাহিনীৰ
পটভূমি তেতিয়াৰ
মাদ্ৰাজ, এতিয়াৰ
চেন্নাই, সময় ১৯৯০-৯১)
আৰোহণ/ ১
- পাৰদন্ প্লিজ?
- এচ্.ই.এন্.এম্. ইউ, জি, এ, আৰ্, এ, এম, এ, এন্ - চেনমুগাৰমণ্!
- আই চি, থেংক ইউ৷তাৰ পিচত মোৰ নাম কোৱাৰ পাল৷
- ডি,ইউ, টি, টি, এ – দত্ত – দত্-অ৷
লাহে লাহে প্ৰটন, নিউট্ৰন আৱিষ্কাৰ কৰি আমাৰ ক্লাছটোৱে এট’মৰ মডেল বনাব পৰা হৈছিলগৈ৷ আমিও লাহে লাহে পুৰণা হৈছিলো৷ বন্ধুসকলৰ নামবোৰ মনত পেলাবলৈ বহীৰ পাত লুটিওৱাৰ প্ৰয়োজন কমি আহিছিল৷ তেতিয়াহে এদিন অনুভৱ কৰিলো – ছাত্ৰী বন্ধুসকলৰ নামবোৰ মনত ৰাখিবলৈ যিমানেই সহজ নহওঁক কিয়, বাৰ্তালাপ কৰাতো সিমান সহজ নহয়৷ কথাটো হয়৷ তামিল সমাজত অচিনাকি ডেকাৰ লগত ছোৱালী এজনীয়ে প্ৰকাশ্যে কথা পতাৰ নিয়ম নাই৷ আমাৰ কথা বাদ দি তামিল বন্ধুসকলেও ছাত্ৰীসকলৰ লগত কোনো ধৰণৰ কথা বতৰা নপতাত আমি আচৰিত হৈছিলো৷ আমাৰ কলেজ চৌহদৰ এমূৰে এটা মন্দিৰ আছে৷ পূৱা, গধুলি মন্দিৰটোত ঘন্টা বাজে, ধুপ-ধুনাৰ গন্ধত চৌহদটো আমোলমোলাই থাকে৷ শ শ তামিল মানুহ শাৰী পাতি ভগৱানক সেৱা কৰিবলৈ সাজু হয়৷ মন্দিৰৰ ভিতৰত প্ৰণাম কৰি কপালত চন্দনৰ ফোট লৈ ওলাই অহা বিভিন্ন বয়সৰ তামিল মানুহক চাই থাকি বৰ ভাল লাগে৷ উচ্চ পদস্থ বিষয়াৰ পৰা দিন হাজিৰা কৰি জীৱন নিৰ্বাহ কৰা মানুহলৈকে সকলোৰে কপালত চন্দনৰ ৰেখা৷ বহুতৰ ক’লা কপালৰ বগা ৰেখা দূৰৰ পৰাই চকুত পৰাকৈ জিলিকি থাকে৷ আমাৰ ক্লাছত আটাইতকৈ বেছি চিঞৰ বাখৰ কৰিব পৰা বুলি নাম থকা ৰুক্মীণি নামৰ ছোৱালীজনীক এদিন মন্দিৰৰ পৰা ওলাই অহা দেখিলো৷ মই দৈনিক বাতৰি ককতখন কিনি হোষ্টেললৈ উভতি আহিছো৷ ঠিক মন্দিৰৰ সন্মূখতে তাইৰ লগত মোৰ ভেটা-ভেটি হোৱাত চকুৱে চকুৱে পৰিল৷ -এইজনীয়েই আটাইতকৈ স্মাৰ্ট দেখুৱাব খোজা ৰুক্মীণি৷ তাই চুলিত এডাল ফুলৰ মালা আঁৰি লৈছে৷ তাই মোক মাতিব নেকি, নে মইয়েই মাতো? মোলৈ চাইছেও দেখোন! ক’ব নোৱাৰাকৈয়ে অতৰ্কিতে মোৰ মুখৰ পৰা ওলাই আহিল –- হেল্ল’
মোৰ হেল্ল’-লৈ কাণসাৰ নকৰি নিৰ্বিকাৰ হৈ তাই গুছি গ’ল৷ মই স্তম্ভিত হৈ গ’লো৷ শংকা আৰু উত্তেজনাৰ মাজেদি ওলোৱা মোৰ হাঁহিটো নোহোৱা কৰিবলৈও মই বৰ অসুবিধা পালো৷ এইয়াতো প্ৰচণ্ড অপমান, চূড়ান্ত অভদ্ৰামি৷ কি প্ৰয়োজন আছিল মোৰ অত্যাধিক বদান্যতা প্ৰকাশ কৰাৰ! ইহঁতৰ লগত পৰিচয় নহ’লে মোৰ তিলমাত্ৰও অপকাৰ নহয় আৰু পৰিচয় হৈ একে বেঞ্চত বহি মেল মৰাৰো মোৰ কোনো হাবিয়াস নাই৷ ছিঃ কি বুলি ভাবিলে মোক ছোৱালীজনীয়ে? ইয়াত এনেকৈ কোনোবা ল’ৰাই হঠাতে ছোৱালী এজনীক মাতিলে, ছোৱালীজনীয়ে কি বুলি ভাবে? (আগলৈ)
আৰোহণ/ ২
কি কাণ্ড! এইটো এটা নোহোৱা নোপোজা ঘটনা৷ শ্ৰীবিদ্যা মোৰ ওচৰলৈ অহাৰ লগে লগে ক্লাছটোৰ হুলস্থূলবোৰ কমি গৈছিল৷ আমাৰ কথা-বতৰা চলি থকা সময়খিনিত মই কাৰো মুখৰ এটাও শব্দ শুনা নাছিলো৷ আমাৰ মাজত হোৱা কথা-বতৰা অন্ততঃ আধাতকৈও বেছি ল’ৰাই স্পষ্টকৈ শুনিছিল৷ তাই আঁতৰি যোৱাৰ লগে লগে গুণগুণনি আকৌ আৰম্ভ হ'ল৷ মই অস্বস্তি অনুভৱ কৰিলো৷ মোৰ এনে লাগিল যেন প্ৰত্যেক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ মুখৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা প্ৰতিটো শব্দই আহি মোক আগুৰি ধৰিছেহি – কেনিও লৰচৰ কৰাৰ মোৰ অকণো সুবিধা নাই ৷ এইটো ঘটনাৰ বা আকৌ কি ৰূপ! হঠাতে অচিনাকি ছোৱালী এজনীয়ে ল’ৰা এটাক মাতিলে ল’ৰাটোৱেবা ইয়াত কি বুলি ভাবিব লাগে? মই বা কি বুলি ভবা উচিত! মই অসমৰ পৰা অহা দত্তনে? – মোৰ নামে ধামে সংগ্ৰহ কৰি ছোৱালীজনীয়ে যি ধৰণে বহীখন লৈ গ’লহি, মই ভাবিবলৈ বাধ্য হ’লো, আগৰ ঘটনাটো যদি মোৰ হজম হোৱা নাছিল, এইটো ঘটনাই নিৰ্ঘাত মোৰ বদ হজমী কৰিব ৷ (আগলৈ)
আৰোহণ/ ৩
সেইয়াই আৰম্ভণি ৷
শ্ৰীবিদ্যাই মোক বহীখন ওভোতাই দিবলৈ আহিলে মই কি কি প্ৰশ্ন কৰিম আগতেই ভাবি থৈছিলো৷ প্ৰশ্নকেইটা এক প্ৰকাৰ মুখস্থই হৈ গৈছিল৷ পৰিকল্পনামতেই প্ৰথমে মই তাইক সুধিলো – তাই মোক অসমৰ পৰা অহা বুলি কেনেকৈ জানিলে?
- হোৱাই নট? – তাই অসমৰ বহুত কথাই জানে৷ তাইৰ মোমায়েক এজনে অৰুণাচলত চাকৰি কৰে৷ তেখেতৰ অসমীয়া বন্ধু এজনৰ নামো দত্ত৷ তেখেতৰ মুখেৰেই অসমৰ কিছুমান কথা তাই জানিব পাৰিছে৷ তাৰোপৰি তাই অসমৰ বিষয়ে লিখা কেইবাখনো কিতাপ পঢ়িছে৷ এসময়ৰ ‘কংগ্ৰেছমেন্ দেভ্কান্ত্ বৰুৱা’-ৰ নামো তাই জানে৷ ‘গ্ৰেট ছিংগাৰ ভূপেন হাজাৰিক’-ৰ নামো তাই শুনিছে৷ বেছি বৰষুণ হোৱা মৌচিনৰাম এসময়ততো অসমতে আছিল – এতিয়াহে ‘মেঘালয়া’-ত পৰে৷ অসমততো এটা বৰ আপুৰুগীয়া সম্পত্তি আছে – এশিঙিয়া গড়৷ অসমীয়া মানুহবোৰ বৰ ভাগ্যৱান নহয়নে?
সুধিম বুলি ভাবি থোৱা আটাইকেইটা প্ৰশ্ন মোৰ সোধা নহয়গৈ৷ প্ৰশ্নটো মইহে কৰো, উত্তৰটো কিন্তু ক্লাছৰ বেছিভাগ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়েই অনায়াসে শুনিবলৈ পায়৷ শ্ৰীবিদ্যা মোৰ ওচৰলৈ আহিলেই ল’ৰা-ছোৱালী সকলোৰে গুণগুণনি একেলগে বন্ধ হৈ যায়৷ পিচৰ প্ৰশ্ন কৰিবলৈ মোৰ আৰু মানসিক শক্তি সঞ্চয় নহয়গৈ৷
শ্ৰীবিদ্যা সঁচাই ধুনীয়া৷ – চকু, নাক, দাঁত – হয়, হাজাৰবাৰ ক’ম, তাই সঁচাকৈয়ে ধুনীয়া৷ ধুনীয়া ছোৱালী বহুত দেখিছো, বহুতৰ লগত পৰিচয়ো আছে৷ এজনী ধুনীয়া ছোৱালীৰ লগত নিকট সম্পৰ্ক এটা স্থাপনৰ বাবে মোৰ কেইবাটাও বস্তুৰ অভাৱ বুলি মই বিশ্বাস কৰো৷ মোৰ এই অযোগ্যতাৰ বাবেই সুন্দৰীহঁতেও মোৰ লগত কোনো সম্পৰ্ক ৰাখিব নোখোজে বুলি মোৰ বন্ধুহঁতে কোৱা কথাষাৰ মই কেতিয়াও অবিশ্বাস নকৰো৷ আমাৰ ক্লাছততো কেইবাটাও সুন্দৰ চেহেৰাৰ ল’ৰা আছে, শ্ৰীবিদ্যাই বহীখন সিহঁতৰ এটাৰ পৰাই নিবিচাৰিলে কিয়? ক্লাছত তাই একমাত্ৰ মোৰ লগতেই কথা পাতে, বন্ধু পাতিবলৈ তাই সিহঁতৰ এটাকোতো বাচি ল’ব পাৰিলেহেঁতেন! নে, মোৰ লগত কথা পতা কাৰণেই তাইক মোৰ ভাল লাগিছে৷
দুদিনৰ পিচতে ওলাই গ’ল, মই হেনো “কামাল” কৰিলো৷ কোঠাবন্ধু মাধৱে মোক অভিনন্দন জনালে৷ বন্ধুহঁতে সুযোগ পালেই মোক শ্ৰীবিদ্যাৰ কথা সুধিবলৈ আৰম্ভ কৰি দিলে৷ বহুতে মোক ব্যঙ্গও কৰিলে৷ এদিন মাধৱৰাও নথকাৰ সুযোগ লৈ ক্লাছৰ পৰা আহিয়েই মই আৰ্চীখন লৈ ব্যস্ত হ’লোহি৷ চোলাৰ তলৰ কামিহাড় কেইডাল কামিহাড়কেইডাল বাৰু তাই দেখা নাই, গালৰ হনুদুডাল সোমাই গ’ল নেকি? – ক’তা, ঠিকেইতো আছে৷ ওলাই থকা পোকে খোৱা দাঁতটোৰ বৰণেই সলনি হ’ল বা? – ওহোঁ৷ তেনেহলে চকুদুটা? – সৌৱা আইনাত ওলোৱা মইটোৰ চকুৰ মণি দুটাই কোন দিশলৈনো চাই আছে মই নিজেই ধৰিব পৰা নাই দেখোন! নাই, নাই এইবোৰ বন্ধ কৰিব লাগিব৷ এইবোৰৰ বাবে কিছু যোগ্যতাৰ প্ৰয়োজন আছে৷ আৰু সেই যোগ্যতা অৰ্জন কৰাৰ বয়স আৰু সামৰ্থ দুয়োটাই মোৰ নাই৷
তথাপিও ক’ম, শ্ৰীবিদ্যা সঁচাই ধুনীয়া৷ (আগলৈ)
আৰোহণ/ ৪
শিক্ষক নথকা সময়খিনিত তাই মোৰ লগত কথা পতা আৰম্ভ কৰিছিল৷ নাম, ঠিকনা আৰু পঢ়া-শুনাৰ হিচাপ-নিকাচ পৰ্যায়ৰ কথা বতৰা শেষ হোৱাৰ পিছত আমি নতুন বিষয় উলিয়াইছিলো৷ কথা পতাৰ এই বিষয়বোৰ ৰাজনীতি সমাজনীতিৰ পৰা আৰম্ভ কৰি চুৰেচ নামৰ ছাৰজনে তাইলৈ কিয় ঘনে ঘনে চাই হাঁহি থাকে সেই প্ৰসংগটোও সাৰি যোৱা নাছিল৷ তাই মোক ঘনাই অসম বন্ধ পালন কৰি কামত ফাঁকি দি ভাল পোৱা অসমীয়া বুলি জোকালে, তাইক মই যৌতুকৰ কৰণেযে তামিলনাডুত ছোৱালীবোৰে আত্মহত্যা কৰে তাৰ কথা কৈ প্ৰতিশোধ লৈছিলো৷
সুখৰ কথা যে ছাত্ৰীবোৰৰ লগত দুই এক ছাত্ৰৰ চুটি চুটি কথা বতৰা আৰম্ভ হৈছিল৷
- কম্পিউটাৰ ক্লাছটো বুজিছনে?
- নাই ভাই৷ তই?
বচ তাতেই শেষ৷ মই শ্ৰীবিদ্যাক এদিন সুধিলো – ঐ, তহঁতৰ ছোৱালীবোৰে ল’ৰাৰ লগত কথা বতৰা নাপাতে কিয় অ’?
তাই চমু উত্তৰ দিলে – সিহঁতকে সোধ৷
-আমাৰ ক্লাছৰ যে ধুনীয়া ল’ৰা কেইটা, তোক যে মাতিবলৈ সুবিধা বিচাৰি ফুৰে, তই সিহঁতক নামাত কিয়?
- তাত তোৰ কি হানি পৰিল?
- মোৰ একো হানি পৰা নাই আৰু নপৰেও৷ কিন্তু তইযে এনেকৈ মোৰ লগত কথা পাতি থাক, ইহঁতে যে তোৰ লগতে মোকো ঈৰ্ষা কৰিবলৈ লৈছে তই গম পাৱনে নাই? আৰু সিহঁতে কোৱা কথাবোৰ তোৰ ঘৰৰ মানুহে গম পালে কি প্ৰতিক্ৰিয়া হ’ব তই জাননে নাজান?
-খুউব বেছি তোৰ লগত অসমলৈ গুচি যাব লাগিব, তাতকৈতো বেছি একো নহয়৷ তই মোক বিয়া কৰাবলৈ ৰাজী নহ’বি নেকি?
শ্ৰীবিদ্যাৰ চকুৰ পৰা একে কোবে মোৰ চকু মাটিলৈ নামি আহে৷ এনে প্ৰশ্ন হজম কৰাৰ মানসিক শক্তি মোৰ নাই৷ বাৰে বাৰে সলনি হোৱা মোৰ মুখৰ ৰং চাই তাই কয় – ভয় কৰিব নালাগে, জান? মই টালি টোপোলা বান্ধি যদি ঘৰৰ পৰা জহন্নামলৈ যাওঁ বুলিও ওলাই আহো, মামীয়ে কি ক’ব জান – যা, সোনকালে আহিবি, ঘৰত কাম আছে৷
তাৰ পিচত কেতিয়াবা আমাৰ কথাবোৰৰ ভাব আৰু সুৰেই সলনি হৈ যায়৷ বিনাবাক্যে শিৰ নত নকৰা ছোৱালীজনীও এনে মূহুৰ্তত দুৰ্বল হৈ যায়৷ তেতিয়া তাই নিজৰ কথা ক’বলৈ আৰম্ভ কৰে৷
সিহঁতৰ ঘৰ মাদ্ৰাজৰ পৰা বহু দূৰৰ কাৰাইকূডি নামৰ সৰু চহৰ এখনত৷ তাইৰ দেউতাক নাই, সৰুতেই ঢুকাল৷ মাকে সৰু চাকৰি এটা কৰে৷ মাকৰ সেই সামান্য উপাৰ্জনেই সিহঁতৰ পৰিয়ালৰ একমাত্ৰ সম্বল৷ পৰিয়াল মানে তাইৰ একমাত্ৰ ভায়েক আৰু মাকজনী৷ মাকৰ লগতে ভায়েক থাকে৷ শ্ৰীবিদ্যাই আৰ্থিকভাৱে সম্পূৰ্ণ সচ্ছল মোমায়েকৰ ঘৰত থাকি পঢ়িছে৷
তাৰ পিছৰ কথাখিনি গল্পৰ দৰে৷ তাই সৰু থাকোতে মোমায়েকে তাইক বৰ মৰম কৰিছিল, কিন্তু লাহে লাহে মামীয়েকৰ লগতে মোমায়েকেও তাইক আৱৰ্জনা বুলি ভবা হ’ল৷ বিশেষকৈ বিয়াৰ কেইবাবছৰো পিছলৈকে সন্তানৰ পিতৃ-মাতৃ হ’ব নোৱাৰাৰ ক্ষোভে শ্ৰীবিদ্যাৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ ব্যৱহাৰ দিনে দিনে ৰূঢ় কৰি আনিছে৷ তাই কেইবাদিনো মামীয়েকৰ অত্যাচাৰৰো সন্মূখীন হ’ব লগা হৈছে৷
কথাবোৰ কৈ কৈ কেতিয়াবা তাই কান্দি দিয়ে৷ ধুনীয়া ছোৱালীজনীৰ ধুনীয়া চকুদুটাৰ পৰা ওলাই অহা চকুপানী দেখিলে মোৰ বৰ কষ্ট পোৱা যেন অনুভৱ হয়৷ কি বিচিত্ৰ এই পৃথিৱী৷ তাতোকৈ বিচিত্ৰ এই মানৱ চৰিত্ৰ৷ তাইক মই শান্তনা কেতিয়াও দিয়া নাই, দিয়াৰ ভাষা বিচাৰি পোৱা নাই৷ আচলতে এনে অৱস্থাত কি কৈ আৰু কেনেকৈ শান্তনা দিব লাগে মোৰ কোনো জ্ঞান নাই৷ কান্দক, কান্দি কান্দি তাই দুখবোৰ চকুৰ পানীৰে উটুৱাই দিয়ক৷ ইমান ধুনীয়া ছোৱালী এজনীয়ে বুকুত দুখৰ বোজা এটা কঢ়িয়াই লৈ কষ্ট খাই থকাৰ কি অৰ্থ আছে? যেনেকৈয়ে নহওঁক, তাই কঢ়িয়াই ফুৰা দুখৰ ভাৰখন পাতলি আছে বুলি গম পালেই মই আটাইতকৈ ভাল পাওঁ৷ সেয়ে সকলোবোৰ কথা মই মাথো নিঃশব্দে শুনি যাওঁ৷ তাইও বুজি পায় -–এনে অৱস্থাত উপদেশ দিবলৈ মই অকল অনভিজ্ঞই নহয়, অসমৰ্থও৷ তাই তেতিয়াহলে সঁচাকৈয়ে মোৰ লগত অসমলৈ গুচি যোৱাৰ কথা ভাবিছে নেকি? - হ'ব পাৰে৷ হ'লে বেয়া হ’ব নেকি? – নাই, নাই নহয়, ভালেই হ’ব চাগৈ৷ (আগলৈ)
আৰোহণ/ ৫
কথাটো প্ৰচাৰ হ’বলৈ বেছি সময় নালাগিল৷ শ্ৰীবিদ্যাই অসমৰ দত্তক বিশ্বাসঘাটকতা কৰি চুৰেচ ছাৰৰ লগত প্ৰেম আৰম্ভ কৰিছে – হায়, হায়, দত্তৰ কপাল!
পিচদিনা দেখা দেখিকৈয়ে বন্ধুসকলে মোক শান্তনা দিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ ‘ চৌৰ দ’ ইয়াৰ, চৌৰ দ’৷ ‘লিভ দা মেটাৰ্’৷ ৰামহৰি নামৰ বঙালী ল’ৰা এটাই মোক মাজে মাজে ৰামকৃষ্ণ পৰমহংস আৰু বিবেকানন্দৰ কাহিনী কৈ শুনায়৷ এল’পেথিক্ ডাক্তৰবোৰ যে ভণ্ড – হ’মপেথিহে আচল দৰৱ বা শিলিখাৰ কিমান গুণ আছে জানো নে নাই, সেই বিষয়ে সি সুবিধা পালেই মোৰ আগত ভাষণ ডাঙি ধৰে৷ মোৰ কপাল ফুটা বুলি শুনি সি আহি মোক সত্য যুগৰ পৰা মোলৈকে কিমানজন পুৰুষক নাৰীয়ে বিশ্বাসঘাটকতা কৰিলে তাৰ হিচাপ কৰি মোক অষ্ট ধাতূৰে গঢ়া আঙঠি এটা তৰ্জনী আঙুলিত পৰিধান কৰিবলৈ উপদেশ দিলে৷ মোৰ সহপাঠী অসমৰ ইফ্তিখাৰে আহি ক’লেহি – বাদ দে বুইছ, যি হ’ব লগা আছিল হৈ গ’ল, দুখ নকৰিবি৷
দুখ মই কিয় কৰিম? মোৰ লগত কথা পতা বুলিয়েই আনৰ লগত তাইৰ কিবা সম্পৰ্ক নাথাকিব, এইটা কথা হ’ব পাৰে নেকি? আৰু সম্পৰ্ক কি, কালিলৈ তাই চুৰেচ ছাৰৰ লগত বিয়া হৈ গুচি যাবও পাৰে৷ তাত মোৰ দুখ কৰিব লগা নলগাৰ কি সম্পৰ্ক আছে? তাইতো মোৰ প্ৰেমিকা নহয়! বন্ধুহঁতক মোৰ চিঞৰি চিঞৰি ক’বৰ মন গৈছিল, কিন্তু কাকো একো ক’ব পৰা নাছিলো৷ নিঃশব্দে সকলো মাথো শুনি গৈছিলো৷ মই মুখ মেলিলেই কাণত আঙুলি দি শিং জোকাৰি থকা বন্ধুহঁতৰ আগত টোকাৰী বজোৱাৰ আগ্ৰহ আৰু প্ৰয়োজন এটাও মই উপলব্ধি কৰা নাছিলো৷
তাৰ পিচত দুদিন তাই ক্লাছলৈ অহা নাছিল৷ তৃতীয় দিনা মোক দেখিয়েই তাই হুলস্থূল লগাই দিলে – অসমৰ কোনোবা মন্ত্ৰী এজনে হেনো মহিলা এগৰাকীক বেয়া ব্যৱহাৰ কৰি মন্ত্ৰীসভাৰ পৰা খেদা খালে৷ দিল্লীৰ চিটিবাছৰ খবৰটো কাগজত দেখিছোনে নাই? যোৱা দুদিনৰ নোটখিনি কমপ্লিট কৰোত তাইৰ কম কষ্ট হ’ব নেকি!
তাইৰ কথাবোৰত মই বেছি উৎসাহ নেদেখুৱালো, ভদ্ৰতাৰ খাতিৰত মাথো ওঁ-আঁ কৰি গ’লো৷ চুৰেচ ছাৰ সম্বন্ধে মই তাইক একো নোসোধো বুলিয়েই ভাবিছিলো৷ যাওঁক, যিমান নামে সিমান ডুবিব, বাধা দিবলৈ মই কোন? এদিন তাই নিজেই চুৰেচ ছাৰৰ প্ৰসংগ উলিয়ালে৷ নিঃসংকোচে তাই মোক ক’লে – তাইৰ হেনো চুৰেচৰ লগত সম্পৰ্ক এটা গঢ় লৈ উঠিছে৷
- কংগ্ৰেচুলেচন! মই সংক্ষেপে শলাগি থ’লো৷ তাইৰ হেনো মোক বহুত কথা ক’বলৈ আছে৷ হঠাতে উঠি অহা খঙটো মোৰ আয়ত্বৰ বাহিৰ হৈ গ’ল৷
- তই পাগল হলি নেকি শ্ৰীবিদ্যা ? প্ৰশ্নটোৰ সুৰ আৰু জোৰ দেখি তাই থতমত খাই গ’ল৷
- চুৰেচে তোক বিয়া কৰাব নেকি?
- কিয়, তাত তোৰ কি হ’ল, তোক মই কেতিয়াবা বিয়া কৰাম বুলি কথা দিছো নেকি?
- মূৰ্খ, জধামূৰ্খ! তোৰ চকুকেইটা কণা হ’ল নেকি? চুৰেচ যে আদবয়সীয়া বিবাহিত তোৰ চকুত পৰা নাই? চুৰেচৰ ঘৰত যে আঠবছৰীয়া স্কুললৈ যাব পৰা ছোৱালী এজনী আছে তই জাননে নাজান? চুৰেচৰ ঘৈণীয়েকজনী কিয় গুচি গ’ল তই সেই বিষয়ে একো শুনাই নাইনে? নে তোৰ প্ৰেম কৰিবলৈ প্ৰেমিকৰ অভাৱ হৈছে? ভালদৰে ডেকা ল’ৰা এটাৰ লগত বিয়া হৈ যাবৰ বাবে তোৰ কিহৰ অভাৱ, ৰুপেই নাই নে গুণেই নাই? মানুহটোৰ চৰিত্ৰ সম্পৰ্কে তই একো নাজানইনে? বিয়া বাৰুৰ কথা বাদ দি তই যদি মজা লুটিবই বিচাৰিছ, আমাৰ ক্লাছৰে ডেকা এটা নধৰ কিয়? সিহঁতেতো তোৰ কাৰণে জেপ উদং কৰিবলৈ চল বিচাৰিয়েই আছে! নিজৰ ভৱিষ্যত সম্পৰ্কে চিন্তা কৰাৰ জ্ঞানকণো তোৰ নাই নেকি?
ওলাল যেতিয়া ভালকৈয়ে কৈ দিলো৷ মোৰ কথাৰ মাজত প্ৰশ্নবোৰৰো উত্তৰ মই নিজেই দি গৈছিলো৷ কিতাপৰ মাজত লুকাই থোৱা মোৰ ভন্টিয়ে কোনোবা প্ৰেমিকলৈ লিখা প্ৰেম-পত্ৰ এখন মই পোৱা হ’লে ভন্টিক যি ধৰণেৰে দাবি দিলোহেঁতেন শ্ৰীবিদ্যাকো মই সেই ব্যৱহাৰেই কৰিলো৷ কথাৰ মাজত তাইক মূৰ্খ বুলি বুজাবলৈ দুই এটা বাক্যও কৈ যাবলৈ মই পাহৰা নাছিলো৷
মুখেৰে এটাও শব্দ নকৰাকৈ মোৰ কথাখিনি শুনাৰ পিচতো বহুত সময় তাই মনে মনে থাকিল৷ শেষত তাই বেগৰ পৰা ৰুমালখন উলিয়াই চকু দুটা মচি ল’লে আৰু মোৰ ফালে নোচোৱাকৈ লাহে লাহে ক’লে – ছোৱালী এজনীৰ বিয়াৰ বাবে তাইৰ ৰূপ আৰু ডিগ্ৰীটোৱেই যথেষ্ট নহয়, আৰু বহুত কিবা কিবি লাগে৷ সম্প্ৰতি মোৰ সেই বহুত কিবা কিবি নাই৷ বাই ৷
মোক একো কোৱাৰ সুযোগ নিদি ভাল লগা ক্লাছলৈ পলম হ’লে বেগাই অহাৰ দৰে তাই আঁতৰি গ’ল৷ মই একে ঠাইতে থিয় দি থাকিলো৷ শ্ৰীবিদ্যাৰ দৰে ৰূপহী ছোৱালী এজনীৰ বিয়াৰ বাবে কি ‘বহুত কিবা কিবি ‘ নাই, যাব বাবে তাই বিবাহিত পুৰুষ এজনৰ লগত প্ৰেমৰ অভিনয় কৰিব লগা হৈছে! ছোৱালীজনীৰ কিবা গণ্ডগোল আছে নেকি? নে বদমেজাজী? ইহঁতৰ বিচিত্ৰ চৰিত্ৰ, বুজাই টান! (আগলৈ)
আৰোহণ/ ৬
তাৰ পিচতো শ্ৰীবিদ্যাৰ লগত মোৰ সম্পৰ্কৰ একো পৰিৱৰ্তন নহ’ল৷ আমি কলেজৰ কেইবাটাও পৰীক্ষাত পাছ কৰিলো৷ লতা নামৰ ছোৱালীজনী কলেজলৈ নহা হ’ল৷ শ্ৰীবিদ্যাই কোৱা বহুত কিবা কিবি নথকাৰ মই বহুত কিবা কিবি উত্তৰ পাইছিলো৷ তাৰ বেছিভাগেই বিশ্বাস কৰিবৰ মন যোৱা নাছিল৷ অপ্ৰত্যাশিত পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হয় বুলি মই সেই প্ৰসংগ অৱতাৰণা নকৰাকৈ থাকিবলৈয়ে ভাল পাইছিলো৷ তাইও একো কোৱা নাছিল৷ তাইৰ লগত বিভিন্ন বিষয়ৰ আলোচনা আৰু তৰ্ক-বিতৰ্ক আগৰ দৰেই চলি থাকিল৷ মোক বেছিকৈ বিৰক্ত কৰিলে হাঁহিৰ চলতে তাইক মই কাণত ধৰিব পৰাৰ দৰে আমাৰ আন্তৰিকতা গভীৰ হৈছিল৷ আমাৰ ক্লাছৰে কেইবাটাও ল’ৰাৰ লগত তাইৰ মাতবোৰ আৰম্ভ হৈছিল, কিন্তু সেইটো হাই- হেল্ল’ বা কোনোবা ক্লাছ বুজা নুবুজাতে সীমাৱদ্ধ আছিল৷ এদিন তাই মাকৰ লগতো মোক চিনাকি কৰি দিলে৷
আমাৰ ফাইনেল পৰীক্ষা ওচৰ চাপিছিল৷ বহিৰ্জগতৰ লগত মোৰ সম্পৰ্ক কমি আহিছিল৷ শ্ৰীবিদ্যাক লগ পোৱাৰ সময়ৰ ব্যৱধান বাঢ়ি আহিছিল৷ এদিন তাই মোক লগ ধৰিবলৈ হোষ্টেললৈকে আহিল৷ তাইৰ হেনো মোক বহুত কথা ক’ব লগা আছে – ৰবিবাৰে আবেলি তাই মোক মেৰিণা বিচ্চত লগ পাব খোজে৷
হঠাতে আকৌ তাই মোক কি ক’ব লগা হ’ল! তাই ক’ব লগা “বহুত কথা” সম্পৰ্কে মই কোনো অনুমান কৰাৰ সুবিধা নাপালো৷ এইখিনিলৈকে বাৰু যেন তেন৷ কিন্তু সাগৰৰ পাৰত অনাত্মীয় ছোৱালী এজনীৰ লগত কিছু সময় একেলগে কটোৱা কথাটো মোৰ বাবে বৰ সাধাৰণ নহয়৷ কল্পনাত পৰিস্থিতিটোত যিমানেই ৰোমাঞ্চ আৰু আবেগ জড়িত হৈ নাথাকক কিয় বাস্তৱত সি মোৰ বাবে সম্পূৰ্ণ বেলেগ৷ মোৰ সমস্ত চেতনা আৰু অনুভূতি অজীৰ্ণ পৰিস্থিতিটোৱে যদি হেঁচা মাৰি ধৰি থাকে চিন্তা শক্তিয়েই বা পাম ক'ৰ পৰা? ইয়াৰ সুযোগ লৈ শ্ৰীবিদ্যাই যদি কথাৰে মোক ধৰাশায়ী কৰি দিয়ে, মই পৰাজয় স্বীকাৰ কৰিয়েই উভতি আহিম নেকি? কেতিয়াবাই তাই গম পাই গৈছে – কলিজাত জোৰ থকা মানুহ মই! কিন্তু সেই জোৰ তাইৰ কথাৰ জোৰত কেতিয়াবা শূণ্য হৈ যাব খোজে৷ ছোৱালীজনীক মোৰ দিনে দিনে জটিল হৈ গৈ থকা যেন লাগিল৷ আৰু ক’ব নোৱাৰাকৈয়ে ৰবিবাৰে আবেলি মই মেৰিণা বিচ্চত গৈ উপস্থিত হ’লোগৈ৷
শ্ৰীবিদ্যাই আজি বেঙুণীয়া শাৰীখন পিন্ধি আহিছে৷ এইখন শাৰীৰে মই তাইক বেছি সুন্দৰী দেখো৷ সাগৰৰ নীলাৰ লগত তাইৰ সাজজোৰ মিলি পৰিছিল৷ পাৰৰ বালিত পৰি থকা কাঠ এডালত মই আৰু তাই বহি ল’লো৷ আজি তাই মোৰ একেবাৰে ওচৰেত গাতে গা লগাই বহিছে৷ ইমান ওচৰৰ পৰা তাইৰ গাৰ গোন্ধ আজিয়েই পাইছো৷ তাই একান্তমনে সাগৰৰ নীলা পানীৰ ফালে চাই আছে৷ বাহিৰে স্বাভাৱিক হৈ থাকিলেও উচপিচাই থকা উত্তেজিত মনটোৱে মোৰ চকুকেইটা ইফালে সিফালে ঘুৰাই ফুৰিছে৷
চকুৰে মনিব পৰালৈকে মাথো পানী আৰু পানী৷ তাৰ পাৰত ব্যৱসায় সৰ্বস্ব অজস্ৰ দোকান – বিচিত্ৰ সমাহাৰ৷ ভাৰতবৰ্ষৰ বিভিন্ন ভাষী মানুহ সাগৰৰ সৌন্দৰ্য পানত মত্ত৷ বিশাল সাগৰখনৰ তুলনাত মানুহবোৰ কিমান ক্ষুদ্ৰ যেন লাগে! কোনোবাটো ল’ৰা ঢৌৰ লগে লগে আগবাঢ়ি যায়, আন এটা ঢৌ আহি ককাল চুই যায়৷ কোনোবাজনী ছোৱালী সাহেৰে আগবাঢ়ি যায়, পিচৰ ঢৌৰ খুন্দাৰ ভয়ত দৌৰি আহে কাষত ৰৈ হাঁহি থকা কোনোবা আপোনজনৰ কাষলৈ৷ ভিতৰি উত্তেজিত হ’লেও শ্ৰীবিদ্যাৰ চকুত ধৰা নপৰাকৈ মই স্বাভাৱিক হৈ থাকিব পাৰিছিলো৷ তাই মনে মনে থকাত মইয়েই সুধিলো – শ্ৰীবিদ্যা, তই যে এদিন কৈছিলি, কচোন ভালদৰে বিয়া পাতিবৰ বাবে তোৰ কি বহুত কিবা কিবি নাই? (আগলৈ)
আৰোহণ/ ৭
কিছুসময় তাই মনে মনে থাকিল৷ তাৰ পিছত আমাৰ পৰা অলপ দূৰত বহি থকা নৱবিবাহিত এক দম্পতিলৈ আঙুলিয়াই সুধিলে – চাচোন, সৌযে নতুনকৈ বিয়া হোৱা মানুহহাল দেখিছ, সিহঁত বৰ ওচৰা ওচৰিকৈ বহিছে ন? সিহঁতে এখন নতুন সংসাৰ আৰম্ভ কৰিছে, কিন্তু সিহঁতক ইমান ওচৰ কিহে চপাই থৈছে জান?
- নাজানো৷
তাই এবাৰ নিঃশব্দে হাঁহিলে৷
- এগাল টকা পইছাই৷ অনুমান কৰি কচোন সেই ছোৱালীজনীয়ে অন্তত কিমান টকাৰ সম্পত্তি লগত আনিছে?
তাই যৌতুকক ইংগিত কৰিছিল৷ যৌতুক সম্পৰ্কে মই কেইবাটাও হৃদয়বিদাৰক কাহিনী পঢ়িছো, মহিলাক কন্দুৱাব পৰা দুখনমান চিনেমাও চাইছো৷ গল্পৰ খাটিৰতে সঁচা কাহিনীবোৰক টানি টানি এই কাহিনী বা চিনেমাবোৰ সৃষ্টি কৰা বুলি মই বিশ্বাস কৰোঁ৷ শ্ৰীবিদ্যাৰ কথাত মই যৌতুকৰ নতুন ৰূপ প্ৰত্যক্ষ কৰিলো৷ তেনেহলে যৌতুকেই এই ছোৱালীজনীৰ সমস্ত ব্যৱহাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছে নেকি? তাই কোৱা বহুত কিবা কিবিৰ লগত যৌতুকৰ সম্পৰ্ক কেনে?
- বুইছ, আমাৰ সমাজত এজনী ছোৱালীৰ জন্মৰ পিছৰ পৰাই মাক দেউতাকে তাইৰ বিয়াৰ যৌতুকৰ বাবে পইচা সঁচা আৰম্ভ কৰে৷ আমাৰ জীৱনৰ আধা ভাগ্য নিয়ন্ত্ৰণ কৰে টকাই৷ মোৰ মাৰ বিবাহ আজিৰ পৰা বাইশ বছৰৰ আগতে হৈছিল, আৰু তেতিয়াই মাৰ লগত ককাদেউতাই এঘাৰ হাজাৰ টকাৰ যৌতুক দিছিল৷ মোৰ মামাহঁতে এতিয়াও সুবিধা পালেই মোক সেই কথা সোঁৱৰাই দিয়ে৷ লগতে তেওঁলোকে মোক যে বিয়া দিবলৈ অপাৰগ সেই কথাও স্পষ্টকৈ ঘোষণা কৰে৷ তইতো মোৰ ব্যক্তিগত সকলো কথাই জান, কচোন মই এনে অৱস্থাত কি কৰা উচিত? আত্মহত্যা কৰাৰ কথাই কবি চাগে’ তহঁত পুৰুষবোৰে৷
তাইলৈ মই পোনে পানে ঘুৰি চালোঁ – এইজনীয়েই শ্ৰীবিদ্যা যিজনীয়ে মোক প্ৰথম মাতিবলৈ যোৱা ঘটনাটোৱে মোৰ বদহজম কৰিছিল৷ শান্ত সুন্দৰ চেহেৰাৰ ছোৱালীজনীৰ বুকুত তেনেহলে এসাগৰ বেদনা গোট খাই আছে৷ এনে যন্ত্ৰণাৰ পৰা মুক্তি দিবলৈকে দূৰদৰ্শী মাক দেউতাকহঁতে কন্যা সন্তানবোৰ হত্যা কৰে নেকি?
- মই জনাত ভাৰতবৰ্ষৰ তহঁতৰ ৰাজ্যতে বোধহয় যৌতুক প্ৰথা নাই৷ সেয়ে তহঁতৰ মানুহবোৰৰ প্ৰতি মোৰ এটা উচ্চ ধাৰণা আছিল৷ তোৰ লগত সেয়ে মই উপযাচি চিনাকি হৈছিলো, তইতো বৰ আচৰিত হৈছিলি, নহয়?
অকণমান ৰৈ তাই আকৌ ক’লে৷
- মই আজিলৈকে অন্তত চল্লিচখন প্ৰেমপত্ৰ পাইছো, মোৰ দয়া আৰু চিঠিৰ উত্তৰ নাপালে আত্মহত্যা কৰিম বোলা প্ৰায় একুৰি ডেকাল’ৰা পাইছো৷ সিহঁতৰ লগত যদি মোৰ কিবা সম্পৰ্ক গঢ়ি উঠিলহেঁতেনো শেষ প্ৰশ্নটো কি হ’লহেঁতেন জান ? – যৌতুক! আমাৰ সমাজত ছোৱালী জন্ম দিয়া মানৌ প্ৰকাণ্ড বোজা এটাৰ সৃষ্টি হোৱা৷
মই তাইৰ মুখৰ পৰা দৃষ্টি ঘুৰাই আনি সাগৰৰ বুকুলৈ নিক্ষেপ কৰিছিলো, অন্তহীন নীলা পানীত অজস্ৰ ঢৌ, বৰ গভীৰ৷ মোৰ এনে লাগিৰ মোৰ কাষত বহি থকা এই ছোৱালীজনীৰ দুখৰ সাগৰৰ ঢৌবোৰ চাগৈ ইয়াতকৈও বহুত বেছি গভীৰ!
দম্বৰু বজাই বাদাম বেছি ফুৰা পোহাৰী এটাৰ পৰা মই এটকাৰ বাদাম লৈ দুয়োৰে মাজত মেলি ল’লো৷
- মোৰ বিয়া ঠিক হৈছে জান, দত্ত?
- কি?
মই উচপ খাই এহাত আঁতৰি আহিলো৷ পিচমুহূৰ্ততে নিজকে চম্ভালি লৈ ক’লো – আই চি৷
তাৰ পিচত তাইও মনে মনে থাকিল, মইও৷ এটকা দি কিনা বাদামখিনিৰ পৰা এটা এটাকৈ তাইয়েই মুখলৈ নি থাকিল৷ সাগৰখনৰ ৰং লাহে লাহে গোমা হৈ আহিছে – আকাশত ডাৱৰো উঠিছে, সন্ধিয়াও নামিছে৷ সাগৰৰ চেঁচা বতাহতো মোৰ কাণ দুখন গৰম গৰম লাগিছে৷ তাইৰ চকুলৈ চোৱাৰ সাহস মোৰ হোৱা নাই৷ খবৰটো শুনি মই আনন্দ নে বিষাদ প্ৰকাশ কৰা উচিত? মনে মনে থকাতো নিশ্চয় উচিত নহয়! সদ্যহতে তাইক সুধিব আৰু ক’ব পৰা মই এটাও কথা বিচাৰি পোৱা নাই৷ মুখখন মোৰ বিজল বিজল লাগিছে, তাই কিবা সুধিলে মোৰ মাতটো স্বাভাৱিক হৈ ওলাবতো?
- বিয়া মোৰ তহঁতৰ চুৰেচ ছাৰৰ লগতে হ’ব৷ অৱশেষত মই সেইটো ৰাস্তাই বিচাৰি ল’লো৷ চুৰেচ আদবয়সীয়া বিবাহিত মানুহ, তেখেতৰ এজনী ছোৱালী আছে, তাৰবাবে মোৰ মানসিক কষ্ট হ’ব – সঁচা কথা৷ কিন্তু যৌতুক নিদিয়াকৈয়েতো মই পত্নীৰ মৰ্যদা পাব পাৰিম, নহয়জানো? সকলোবোৰ বাট বন্ধ কৰি মই এইটো ৰাস্তায়েই বাচি ল’লো৷ ৰাস্তাটোত ভৰি দিলো যেতিয়া ৰৈ থাকিনো কি লাভ, আগবাঢ়ি যাওঁৱেইচোন৷ এতিয়াতো আৰু মোৰ বাবে আন একো পথ খোলা থকা নাই৷ নে তই এই ধুনীয়া পৃথিৱীখন এৰি মোক মৰিবলৈ কবি? আজিয়েই তোৰ লগত মোৰ শেষ দেখা, অন্তত দেখাদেখি হলেও যে এইদৰে কথা পাতিব নোৱাৰিম তাত আৰু অকণো সন্দেহ নাই৷ তোক মই প্ৰথমৰ পৰাই বৰ বিশ্বাস কৰিছিলো, মাজে মাজে তোক মোৰ বেঙা বুলি ভাবিবৰ মন যায়৷ তাৰ পিচত ভাবো মই লগ পোৱা সকলো মানুহৰ ভিতৰত তয়েই আটাইতকৈ চতুৰ হ’বলা৷ তথাপিও ভয় লাগিছিল জানোচা তইও মোক বিয়াৰ প্ৰস্তাৱ দিয়! কি হ’ল তই দেখোন মনে মনেই থাকিলি?
তাৰপিচত মইও কিবাকিবি কৈছিলো৷ মাতটো মোৰ স্বাভাৱিক হৈ ওলোৱা নাছিল৷ সাগৰৰ পাৰত শ্ৰীবিদ্যাৰ সঙ্গত কটোৱা অৱস্থাটোলৈ থকা ভয় আৰু উত্তেজনাৰ সকলো অনুভূতি পলাই ফাট মাৰিছিল৷ মোৰ চকুলৈ চাই তাই সুধিলে – কি হ’ল?
বতাহৰ বিপৰীত দিশে শুকান বালি উৰি আহি মোৰ চকুত সোমালহি হ’বলা! (আগলৈ)
আৰোহণ/ ৮
শ্ৰীবিদ্যাক গাড়ীত তুলি দি মই আকৌ সাগৰৰ পাৰলৈ ঘুৰি আহিলো৷ ক’ত গ’ল সাগৰৰ নীলা ৰং! সমূখত সৌৱা বিশাল শূণ্যতা – অন্ধকাৰ৷ এজনী ছোৱালীৰ কাৰোবাৰ লগত বিয়া হ’ব, তাতে মই ইমান বিহ্বল হৈ পৰাৰ কিবা কাৰণ থাকিব পাৰে জানো? তাইনো মোৰ কি হয়, কি আছিল? বহুদিনৰ মূৰত বিশাল সাগৰখনৰ পাৰত মই বৰ অকলশৰীয়া অনুভৱ কৰিলো৷ বহুত সময় সাগৰৰ পাৰতেই বহি থাকিলো৷ তেনেহ’লে শ্ৰীবিদ্যা সঁচাকৈয়ে গ’লগৈ? এই চাৰিবছৰত কত তামিল তিৰোতা দেখিছো, তাইও তেনেহ’লে তেনেকুৱা এগৰাকী তিৰোতা হৈ যাব! কিন্তু তাইৰ বিয়াততো যৌতুক নিদিয়ে, তেনেহলে কিহে তাইক সদায় চুৰেচ ছাৰৰ ওচৰ চপাই ৰাখিব? তাইক মই সদায় ছাৰৰ ওচৰতে থকা দেখিমনে? মই ভালকৈয়ে জানো যে শ্ৰীবিদ্যাৰ সেই ৰূপ চাবলৈ মই আৰু তেতিয়া মাদ্ৰাজত নাথাকিম৷ পৰীক্ষা দিলো৷ শ্ৰীবিদ্যাৰ কথাই মনটো মাজে মাজে বৰ অশান্ত কৰি তোলে৷ তাইৰ মধূৰ সান্নিধ্যত কটোৱা দিনবোৰ বৰকৈ মনত পৰে৷ আকৌ তাইৰ লগত কথা পাতিবৰ মন যায়, তৰ্ক কৰিবৰ মন যায়৷ কিন্তু সেই দিনযে আৰু কেতিয়াও নাহে! তাইৰ বিয়াৰ তাৰিখটোও মই নুসুধিলো, তাইক পৰীক্ষা হলতো নেদেখিলো৷ চুৰেচ ছাৰ নিয়মিত কলেজলৈ আহি আছিল৷ ছাৰক মই অকণো পৰিৱৰ্তন দেখা নাছিলো৷ শ্ৰীবিদ্যা সম্পৰ্কে ছাৰকো কিবা সোধাৰ আগ্ৰহ আৰু সাহস হোৱা নাছিল৷ চিঠি পত্ৰৰ যোগাযোগ কৰিবলৈও তাইৰ মাকৰ ঠিকনাটোহে মোৰ হাতত আছিল৷ তাই চাগৈ চুৰেচ ছাৰৰ দুবাহুৰ মাজত তাইৰ দুখৰ সাগৰখন শুকোৱাৰ বাবে প্ৰযোজনীয় উত্তাপ বিচাৰি পাইছিল৷ মানুহটোৱে তাইক বিশ্বাসঘাটকতা নকৰেতো? দিনৰ পাছত মাহ গ’লহেঁতেন, মাহৰ পিছত বছৰ৷ এদিন মই তাইক পাহৰি পেলালোহেঁতেন৷ কিন্তু তাইক সাগৰৰ পাৰত লগ পোৱাৰ দুমাহমান পিচত অপ্ৰত্যাশিতভাবে তাইৰ পৰা এখন চিঠি পালো৷ চিঠিৰ বক্তব্যই মোক স্তব্ধ কৰি দিলে৷ চুৰেচৰ পৰিয়াল আৰু বন্ধুবৰ্গই যৌতুক অবিহনে শ্ৰীবিদ্যাক বিয়া কৰোৱাত প্ৰচণ্ড আপত্তি কৰিলে, বিয়াখন ভাগি গ'’৷ তাই আকৌ এবাৰ মোক শেষ বাৰৰ কাৰণে লগ পাব খুজিলে -–তাই মোক নিজ মুখে সুধি চাব মই তাইক মৰিবলৈ উপদেশ দিম নে নিদিম৷ তাইৰ তেনেহলে শেষ খোলা ৰাস্তাটোও বন্ধ হৈ গ’ল, আনবোৰ পথ হেনো তাই নিজেই বন্ধ কৰি দিছিল৷ সকলোবোৰ পথ বন্ধ হোৱাত তাই মোকো আকৌ ৰাস্তা সাজিব খুজিছে নেকি? তাইক মোৰ হাজাৰ বাধা নেওঁচি সাগৰৰ পাৰলৈ বাগৰি অহা বোৱতী নদী এখন যেন লাগিল৷ তাই নিৰ্ধাৰণ কিৰ দিয়া সময়ৰ বহু আগতেই মই সাজু হ’লো৷
শ্ৰীবিদ্যা বিচিত্ৰ সমাজৰ এজনী বিচিত্ৰ চৰিত্ৰৰ ছোৱালী৷ সাগৰৰ পাৰলৈ চলা পঁচিশ নম্বৰৰ বাছ এখনত মই উঠি দিলো৷
শ্ৰীবিদ্যাক গাড়ীত তুলি দি মই আকৌ সাগৰৰ পাৰলৈ ঘুৰি আহিলো৷ ক’ত গ’ল সাগৰৰ নীলা ৰং! সমূখত সৌৱা বিশাল শূণ্যতা – অন্ধকাৰ৷ এজনী ছোৱালীৰ কাৰোবাৰ লগত বিয়া হ’ব, তাতে মই ইমান বিহ্বল হৈ পৰাৰ কিবা কাৰণ থাকিব পাৰে জানো? তাইনো মোৰ কি হয়, কি আছিল? বহুদিনৰ মূৰত বিশাল সাগৰখনৰ পাৰত মই বৰ অকলশৰীয়া অনুভৱ কৰিলো৷ বহুত সময় সাগৰৰ পাৰতেই বহি থাকিলো৷ তেনেহ’লে শ্ৰীবিদ্যা সঁচাকৈয়ে গ’লগৈ? এই চাৰিবছৰত কত তামিল তিৰোতা দেখিছো, তাইও তেনেহ’লে তেনেকুৱা এগৰাকী তিৰোতা হৈ যাব! কিন্তু তাইৰ বিয়াততো যৌতুক নিদিয়ে, তেনেহলে কিহে তাইক সদায় চুৰেচ ছাৰৰ ওচৰ চপাই ৰাখিব? তাইক মই সদায় ছাৰৰ ওচৰতে থকা দেখিমনে? মই ভালকৈয়ে জানো যে শ্ৰীবিদ্যাৰ সেই ৰূপ চাবলৈ মই আৰু তেতিয়া মাদ্ৰাজত নাথাকিম৷ পৰীক্ষা দিলো৷ শ্ৰীবিদ্যাৰ কথাই মনটো মাজে মাজে বৰ অশান্ত কৰি তোলে৷ তাইৰ মধূৰ সান্নিধ্যত কটোৱা দিনবোৰ বৰকৈ মনত পৰে৷ আকৌ তাইৰ লগত কথা পাতিবৰ মন যায়, তৰ্ক কৰিবৰ মন যায়৷ কিন্তু সেই দিনযে আৰু কেতিয়াও নাহে! তাইৰ বিয়াৰ তাৰিখটোও মই নুসুধিলো, তাইক পৰীক্ষা হলতো নেদেখিলো৷ চুৰেচ ছাৰ নিয়মিত কলেজলৈ আহি আছিল৷ ছাৰক মই অকণো পৰিৱৰ্তন দেখা নাছিলো৷ শ্ৰীবিদ্যা সম্পৰ্কে ছাৰকো কিবা সোধাৰ আগ্ৰহ আৰু সাহস হোৱা নাছিল৷ চিঠি পত্ৰৰ যোগাযোগ কৰিবলৈও তাইৰ মাকৰ ঠিকনাটোহে মোৰ হাতত আছিল৷ তাই চাগৈ চুৰেচ ছাৰৰ দুবাহুৰ মাজত তাইৰ দুখৰ সাগৰখন শুকোৱাৰ বাবে প্ৰযোজনীয় উত্তাপ বিচাৰি পাইছিল৷ মানুহটোৱে তাইক বিশ্বাসঘাটকতা নকৰেতো? দিনৰ পাছত মাহ গ’লহেঁতেন, মাহৰ পিছত বছৰ৷ এদিন মই তাইক পাহৰি পেলালোহেঁতেন৷ কিন্তু তাইক সাগৰৰ পাৰত লগ পোৱাৰ দুমাহমান পিচত অপ্ৰত্যাশিতভাবে তাইৰ পৰা এখন চিঠি পালো৷ চিঠিৰ বক্তব্যই মোক স্তব্ধ কৰি দিলে৷ চুৰেচৰ পৰিয়াল আৰু বন্ধুবৰ্গই যৌতুক অবিহনে শ্ৰীবিদ্যাক বিয়া কৰোৱাত প্ৰচণ্ড আপত্তি কৰিলে, বিয়াখন ভাগি গ'’৷ তাই আকৌ এবাৰ মোক শেষ বাৰৰ কাৰণে লগ পাব খুজিলে -–তাই মোক নিজ মুখে সুধি চাব মই তাইক মৰিবলৈ উপদেশ দিম নে নিদিম৷ তাইৰ তেনেহলে শেষ খোলা ৰাস্তাটোও বন্ধ হৈ গ’ল, আনবোৰ পথ হেনো তাই নিজেই বন্ধ কৰি দিছিল৷ সকলোবোৰ পথ বন্ধ হোৱাত তাই মোকো আকৌ ৰাস্তা সাজিব খুজিছে নেকি? তাইক মোৰ হাজাৰ বাধা নেওঁচি সাগৰৰ পাৰলৈ বাগৰি অহা বোৱতী নদী এখন যেন লাগিল৷ তাই নিৰ্ধাৰণ কিৰ দিয়া সময়ৰ বহু আগতেই মই সাজু হ’লো৷
শ্ৰীবিদ্যা বিচিত্ৰ সমাজৰ এজনী বিচিত্ৰ চৰিত্ৰৰ ছোৱালী৷ সাগৰৰ পাৰলৈ চলা পঁচিশ নম্বৰৰ বাছ এখনত মই উঠি দিলো৷
