জীৱনৰ
লক্ষ্য
আমি বুনিয়াদী বিদ্যালয়তে “মোৰ লক্ষ্য”
শিৰোনামাৰে এটা
কবিতা পঢ়িছিলোঁ– “মই গান্ধীজীৰ দৰে হ’ম,
সদায় সত্যপথত
ৰ’ম,
অহিংসা ব্ৰতেৰে
জগত জিনিম,
সত্য কথাহে
ক’ম!
মই গান্ধীজীৰ দৰে হ’ম।”
ল’ৰালিতে
মনত লাগি
যোৱা ভাৱ
আৰু ভাষাৰ
পদ্য। কবিতাটোত পিছৰফালে ক্ৰমে জৱাহৰলাল (নেহৰু),
আজাদ (আব্দুল
কালাম আজাদ),
নেতাজী সুভাষ
(বসু), সৰোজিনী (নাইডু), জয়প্ৰকাশ (নাৰায়ন),
তৰুণৰাম (ফুকন),
কৰ্মবীৰ নবীন
(বৰদলৈ), কনকলতা
আৰু কুশল
কোঁৱৰৰ কথা
কোৱা হৈছিল।
কবি আছিল
লক্ষ্যধৰ চৌধুৰী।
মনটো প্ৰশংসা আৰু প্ৰেৰণাৰে ওপচাই
পেলাব পৰা
কবিতা। প্ৰতিটো স্তৱকতে নিহিত হৈ
আছিল একোটা নিটোল কাহিনী আৰু প্ৰেৰণাৰ অক্ষয় সঁফুৰা।
প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হৈ আহি মই যেতিয়া কটন মহাবিদ্যালয়ত ভৰ্তি হঁলোহি, আমাৰ
আৱাসৰ নৱাগত আদৰণি সভাত নিমন্ত্ৰণ কৰি অনা হৈছিল এইজন কবিকে, আমাৰ মনৰ মাজত বহি থকা
এই বিখ্যাত কবিতাটোৰ প্ৰবাদপ্ৰতীম লেখকজন। মোৰ আনন্দৰ সীমা নাছিল। তেতিয়াৰ প্ৰচলিত
নিয়মানুসৰি আথেবেথে তেখেতৰ হাতত মোৰ অটোগ্ৰাফখন তুলি দিলো – তেখেতৰ হস্তাক্ষৰ বিচাৰি। তেখেতে লিখিছিল,-
“মই লাচিতৰ দৰে হ’ম, দেশতকৈ মোমাই ডাঙৰ নহয় জগতক চিঞৰি ক’ম, মই লাচিত বৰফুকন হ’ম!”
সেই কবিতাটোৰ সুৰতে লিখা আন এটা স্তৱক! তেতিয়া অসমৰ অস্তিত্ব ৰক্ষা আন্দোলনৰ সমাপ্তি
ঘটিছে। অবিবাহিত যুৱক প্ৰফুল্ল কুমাৰ মহন্তই ছাত্ৰ সন্থাৰ পৰা পোনে পোনে গৈ ৰাজ্যৰ
মুখ্যমন্ত্ৰী হৈছেগৈ। তেখেতে লিখি দিয়া মোৰ অটোগ্ৰাফৰ কথাখিনি পৰিৱেশটোৰ লগত মিলি
গৈছিল। পাছলৈ দেখিলোঁ মূল কবিতাটোত এই শাৰীকেইটাইও ঠাই পাইছে আৰু আমাৰ দিনত পঢ়া
কবিটাটোৰ নামটোও সলনি হৈছে। কবিতাটোৰ নতুন নাম, - গজালিৰ লক্ষ্য!
আমি মাধ্যমিক বিদ্যালয়ত
পঢ়ি থকা সময়ত ‘মোৰ জীৱনৰ লক্ষ্য’ বা ‘Aim in Life’ নামৰ বিষয়টো আমি পৰীক্ষাত লিখিব
লগা ৰচনাৰ এটা জনপ্ৰিয় বিষয় আছিল। সেই ৰচনাবোৰৰ বেছিভাগতেই ডাঙৰ হৈ নিজৰ ভৰিত নিজে
থিয় হৈ দেশৰ আৰু দহৰ উপকাৰ কৰাৰ কথা আছিল। সেই ৰচনাবোৰৰ বেছিভাগেই ‘ৰচনা প্ৰৱাহ’ ধৰণৰ
কিতাপত পোৱা নতুবা বিদ্যালয়ত শিক্ষকে লিখি দিয়া ৰচনা আছিল। তেনে ৰচনাই মনত “নিজৰ ভৰিত
নিজে থিয় হৈ দেশৰ আৰু দহৰ উপকাৰ কৰাৰ” কিঞ্চিতো প্ৰেৰণা যোগাব পৰা নাছিল। অথচ সেইটো
সময়েই জীৱনৰ লক্ষ্য সম্পৰ্কে চিন্তা-চৰ্চা কৰাৰ উপযুক্ত সময় আছিল। বুনিয়াদী বিদ্যালয়ত
জন্ম হোৱা গান্ধীজী, জৱাহৰলাৰ, আজাদ, কনকলতা, কুশল কোঁৱৰ হ’ব খোজা মনটোক বাস্তৱৰ
লগত পৰিচয় কৰাই দি এটা ফলপ্ৰসু বাটৰ সন্ধান দিব পৰা সেইটোৱেই আছিল উপযুক্ত সময়!
এতিয়া
দিন সলনি হৈছে। চিকিৎসক বা অভিয়ন্তা হ’ব নোৱাৰিলেই ভৱিষ্যত অন্ধকাৰ বুলি ভবা দিনৰ
অন্ত পৰিছে। ভাত, কাপোৰ আৰু বাসস্থানৰ বাবে কৰিব লগা সংগ্ৰামে নতুন ৰূপ পাইছে। কেৱল
কেইটামান নিৰ্দিষ্ট পেশাতে আৱদ্ধ নাথাকি জন্মগত প্ৰতিভা আৰু ৰুচীৰ লগত খাপ খুৱাই জীৱনৰ
লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰাটো সম্ভৱ হৈছে। মনে বিচৰা ধৰণে জীৱনটো উদযাপন কৰিব পৰাটোহে জীৱনৰ
লক্ষ্য হ’ব লাগে, কোনো এটা পেশাৰ প্ৰতিয়েই অত্যাধিক আসক্তি জন্মাবলৈ ঘৰ বা পৰিয়ালে
চেষ্টা কৰাটো মানৱতাৰ দিশৰ পৰাই এক জঘন্য অপৰাধ! ‘মোৰ বৰ ইচ্ছা আছিল উকীল হোৱাৰ,
পাছে নোৱাৰিলোঁ, সেয়ে ল’ৰাটোকে সেইফালই ঠেলি-হেঁচি আগবঢ়াই দিছো…।” এনে মানসিকতা স্বাৰ্থপৰতাৰ নামান্তৰ মাথোঁ। ল’ৰাৰ বা কি লক্ষ্য আছিল
সেয়া গণ্যই কৰা নহ’ল। ল’ৰাৰ হয়তো জন্মগত ইচ্ছা আছিল শিক্ষক হোৱাৰ! জীৱনৰ সোঁৱে-বাঁৱে
থকা আটাইবোৰ বাট চিনাকি কৰি দিয়াৰ দায়িত্ব পিতৃমাতৃ বা শিক্ষকৰ। কিন্তু এক বিশেষ পেশাত
মহত্ব আৰোপ কৰি (glorify) সন্তানক সেইদিশলৈক ধাৱবান কৰি নিয়াটো অপৰাধ। এই অপৰাধৰ
ফলশ্ৰুতিতে ফুলকুমলীয়া সন্তানে পৃথিৱীখন মায়োমোহহীন বুলি ভাবিবলৈ বাধ্য হয়।
জীৱনৰ
লক্ষ্য স্থিৰ হয় কেনেকৈ?
‘একমাত্ৰ
ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰেই জীৱনৰ লক্ষ্য থাকিব লাগে’, - এই কথাটো সত্য নহয়। যিকোনো বয়সৰ মানুহৰেই
জীৱনৰ লক্ষ্য থাকিব পাৰে আৰু থকা উচিত। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ জীৱনৰ লক্ষ্যটো স্থিৰ কৰোঁত
আত্মপ্ৰতিষ্ঠাৰ দিশটোত বেছি গুৰুত্ব দিয়া হয় আৰু আত্মপ্ৰতিষ্ঠাৰ যাত্ৰাটোকেই জীৱনৰ
একমাত্ৰ লক্ষ্য হিচাপে প্ৰক্ষেপিত হয়। সমাজবি়জ্ঞানে আজিকালি দুইধৰণৰ লক্ষ্যৰ কথা কয়,
এবিধ পেশাগত লক্ষ্য আৰু আনবিধ ব্যক্তিগত জীৱনৰ লক্ষ্য! মাধ্যমিক বিদ্যালয় পৰ্যায়তে
মানুহে নিজৰ ৰুচী বা জন্মগত প্ৰতিভাৰ এক আভাষ পায়। সেইখিনি সময়েই পেশাগত লক্ষ্য ঠিক
কৰাৰ উপযুক্ত সময়। কিন্তু এনেকুৱাও নহয় যে সেইখিনি সময় পাৰ হৈ গ’লে বৃত্তি বা পেশাগত
লক্ষ্যৰ সলনি সম্ভৱ নহয়। সাম্প্ৰতিক সময়ত হিন্দী ভাষাৰ কবি বুলি পৰিচিত কুমাৰ বিশ্বাসে
দেউতাকৰ ইচ্ছা অনুসৰি মতিলাল নেহৰু অভিযান্ত্ৰিক মহাবিদ্যালয়ত নাম ভৰ্তি কৰিছিল কিন্তু
নিজৰ মনৰ মাজত থকা অদমিত ইচ্ছাৰ বাবে ইঞ্জিনিয়াৰিং শিক্ষা এৰি থৈ সাহিত্য পঢ়িবলৈ ওলাই
আহিছিল। আজি দেশে তেওঁক কবি বুলি চিনি পায়। তেওঁ নিজেই কয়,- ‘মই ভাল কবি নহ’ব পাৰোঁ,
কিন্তু বেয়া ইঞ্জিনিয়াৰ এজন হোৱাৰ পৰা বাচি গ’লো!’ ঠিক তেনেকৈ, ভাৰতৰ এজন প্ৰখ্যাত
লেখক খুশৱন্ত সিঙে লেখা কামটোক বৃত্তি হিচাপে গ্ৰহণ কৰিছিল ৫৫ বছৰ বয়সত! আজিৰ দিনত
লেখাৰ বাদে তেখেতে আন কি কৰিছিল কোনেও নাজানে!
ব্যক্তিগত
লক্ষ্যৰ কথা আমাৰ মাজত চৰ্চা প্ৰায় নহয়েই। জীৱন বুলি কোৱা মোৰ ভাগত পৰা এই সময়খিনিক
ব্যৱহাৰ কৰি মই আগলৈ কি থৈ যাম, আগন্তুক প্ৰজন্মই মোক মনত ৰাখিবৰ বাবে কিবা এটা কৰি
যাব পাৰি নেকি, কি কামে মোক এটা অৰ্থপূৰ্ণ জীৱন যাপন কৰাৰ অনুভৱ দিব পাৰিব- সেই সম্পৰ্কে
আমি বৰ কম কথা কওঁ। অথচ সমাজ এখনৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে ই ভিটামিনৰ দৰে এটা উপাদান!
লক্ষ্য
তেতিয়াহে লক্ষ্য হয় যেতিয়া তাৰ লগত আবেগিক অংগীকাৰে সহাৱস্থান কৰে। A goal is a
goal only when there is an emotional commitment to it. এই সম্পৰ্কে বহুদিনৰ আগতে
‘সাদিন’ কাকতত মই “সমৃদ্ধিৰ সঁচাৰকাঠি” (https://utpalbaruah.blogspot.com/2018/01/blog-post_19.html)
বুলি এটা নিৱন্ধও লিখিছিলোঁ। আজিকালি লক্ষ্য বা GOAL ঠিক কৰাৰ বৈজ্ঞানিক সুত্ৰ ওলাইছে।
SMART বুলি কোৱা এই সুত্ৰই লক্ষ্য নিৰূপণৰ সময়তেই সাফল্য নিৰ্ণয়ৰ মাপ, বাস্তৱিকতে
সম্ভৱ নে অসম্ভৱ, প্ৰয়োজনীয় সময় আদিৰ প্ৰতি দৃষ্টি ৰাখিবলৈ শিকায়। প্ৰতিটো লক্ষ্যৰ
লগতে জড়িত হৈ থাকে সংশয় অৰ্থাৎ সফলতাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি আৰু বিফলতাৰ সম্ভাৱনা। (লক্ষ্যৰ
বৈধতা = সফলতাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি + বিফলতাৰ সম্ভাৱনা)। গুণীজনে নিজৰ লক্ষ্যত অন্তত সফলতাৰ
প্ৰতিশ্ৰুতি আশী শতাংশ থকাটো বিচাৰে।
দেওবৰীয়া
চিন্তা মুকলিকৈ কৰিলোঁ।
