জীৱন বাটৰ ৰসঃ নানিমুনি (৫৫)

জীৱন বাটৰ ৰসঃ নানিমুনি (৫৫)

আমাৰ শৈশৱৰ স্কুলীয়া দিনবোৰত, আমি ডাঙৰ হ’বলৈ সুবিধা পোৱা আওহতীয়া ঠাইবোৰৰ পৰা বিশ্বলৈ জুমি চাব পৰা একমাত্ৰ খিৰিকিখন আছিল ঘৰৰ ৰেডিঁঅ’-টো৷ বাতৰি, বিনোদন, ভাষা-সাহিত্য আদি সকলো বিষয়তে এই ৰেডিঅ’টোৱেই আমাক বিশ্ব-জগতৰ সম্ভেদ দিছিল৷ বাতৰি কাগজ আলোচনীও সেইসময়ত নথকা নহয়, আছিল; কিন্তু গুৱাহাটীৰ পৰা প্ৰকাশ পোৱা বাতৰি কাগজ গৈ আমাৰ ঠাইখন পাইছিলগৈ গধূলিহে৷ সেয়ে সকলোৱে বৰ আন্তৰিকতাৰে ৰেডিঅ’টোৰ মুখলৈ চাই আছিল আৰু পৰম আন্তৰিকতাৰে তাৰ যতন লৈছিল৷ শীতকালৰ ৰবিবাৰবোৰত বেটাৰীকেইটা খুলি কিছুসময় ৰ’দত থৈ দিয়া হৈছিল – আয়ূস বৃদ্ধিৰ বাবে৷ তাৰোপৰি ৰেডিঅ’টোৰ গাত পিন্ধাবৰ বাবে কাপোৰৰ চোলা এটাও চিলাই দিয়া হৈছিল – ঠাণ্ডা গৰমৰ পৰা মুক্তি বিচাৰি নহয়, গাত ধুলি-মাকতি নপৰিবৰ বাবে৷ হাতেৰে ঘুৰাব পৰা নবটো আৰু কম্পনাংকৰ কাটাডাল দেখিব পৰা অঞ্চলটো চোলাটোৰ পৰা মুকলি কৰি ৰখা হৈছিল৷ ৰেডিঅ’টোৰ স্থান আছিল খটাসুৰ ল’ৰা-ছোৱালীয়ে সতেত ঢুকি পাব নোৱাৰা উচ্চতাত৷

১৯৭৭ চনত দেশত জৰুৰীকালিন অৱস্থা ঘোষণা কৰাৰ সময়ত দেশ-বিদেশৰ খবৰ ল’বৰ বাবে দেউতাই হঠাতে এদিন ফিলিপছ্‌ কোম্পানীৰ ৰেডিঅ’ এটা কিনি আনিলে৷ লগে লগে আমাৰ ঘৰখন জৰুৰীকালিন অৱস্থাৰ পৰা মুক্ত হৈ যোৱা যেন হ’ল৷ বাতৰিৰ লগতে এনে কিছুমান বস্তুও আহিল যিয়ে আমাৰ ঘৰখনৰ ৰঙেই সলনি কৰি দিলে৷ ক’ত কোৱা মাত ক’ত গৈ বাজে – কিম্মান বিষ্ময়কৰ কথা! আৰু ৰেডিঅ’-ত গান গোৱা শিল্পীসকলে সদায় একেদৰে অকণো ভুল নকৰাকৈ হুবহু একে গায়৷ গানটোৰ শেষত সম্ভৱ লাহে লাহে পিছলৈ গৈ থাকে কাৰণ মাতটো লাহে লাহে সৰু হৈ অৱশেষত নাইকিয়া হৈ যায়গৈ! অদ্ভূত কাণ্ড!

ঘৰত ৰেডিঅ’-টো অহাৰ পিছতো সকলো সময়তে ৰেডিঅ’ শুনাৰ অধিকাৰ আমি পোৱা নাছিলো৷ সন্ধিয়াৰ অঞ্চলিক বাতৰি শুনিবলৈ দেউতাৰ লগৰ কেইবাজনোলোক আমাৰ ঘৰত প্ৰায়েই একেলগ হৈছিল৷ কিন্তু “বাতৰি ইমানতে অন্ত হ’ল” বুলি কোৱাৰ লগে লগেই দেউতাই ৰেডিঅ’টো বন্ধ কৰি দিছিল৷ ডাঙৰ মানুহ কেইজনৰ ওপৰত তেতিয়া প্ৰচণ্ড খং উঠিছিল, তেখেতসকলে কি শুনিব লাগে, কি নালাগে, ক’ত ৰস আছে, ক’ত নাই- সেইবোৰ একো নাজানিছিল! আমাৰ ঘৰত ৰেডিঅ’টো বন্ধ হৈ থকা সেই সময়ডোখৰতে আমাৰ ঘৰৰ গাতে লাগি থকা ৰাণাদাহ’তৰ ঘৰৰ ৰেডিঅ’টোৰ পৰা গীত-নাট-আলেখ্য আদিৰ সুৰীয়া শব্দ বতাহত ভাঁহি আহিছিল৷ ৰাণাদাহঁতৰ ঘৰত সেইসময়ত পঢ়াশুনা কৰি থাকিবলগীয়া কোনো ল’ৰাছোৱালী নাছিল৷ পঢ়া টেবুলৰ পৰাই নিৰৱে সেইয়া উপভোগ কৰিছিলো আৰু ডাঙৰ হৈ চাকৰি এটা পালেই ভাল ৰেডিঅ’ এটা কিনি একেৰাহে দিনে ৰাতি শুনি থাকি প্ৰতিশোধ ল’ম বুলি শপত খাইছিলো৷ এই অৱস্থাৰ ব্যতিক্ৰম হৈছিল তেতিয়া যেতিয়া ঘৰত কোনোবা ৰাতি থকাকৈ ফুৰিবলৈ আহিছিল৷ আলহীৰ আগ্ৰহৰ এক কৃত্ৰিম পৰিস্থিতি সৃষ্টি কৰি লৈ ৰেডিঅ’-টো তেতিয়া বেছিকৈ বজাব পৰা গৈছিল৷ “অতিথি দেৱো ভৱ” অৰ্থাৎ আলহী সাক্ষাৎ ভগৱান – এই আপ্তবাক্যশাৰীয়ে আমাৰ আগ্ৰহ আৰু কৌশলক সাৰপানী দি সহায় কৰিছিল৷ নিজৰ ঘৰখনত এই কৌশল আমি বেছিকৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা নাছিলো, পাৰিছিলো আমাৰ পেহীৰ ঘৰখনত, ঘোঁৰামাৰীত৷

আমাৰ শৈশৱৰ এক সুদীৰ্ঘ সময়ৰ আলফুলীয়া স্মৃতি আৰু ইতিহাস লুকাই আছে ঘোঁৰামাৰী হাইস্কুলৰ (এতিয়া হেম বৰুৱা উচ্চতৰ মাধ্যমিক বিদ্যালয়) সেই প্ৰকাণ্ড চৌহদটোত৷ এটা সুদীৰ্ঘ সময়ৰ বাবে সেই স্কুলখনৰ প্ৰধান শিক্ষক আৰু পাছলৈ অধ্যক্ষৰ দায়িত্বত আছিল আমাৰ পেহাদেউ৷ পিছপৰা, প্ৰধানকৈ  জনজাতীয় লোকসকলৰ বসতি সেই অঞ্চলটোত শিক্ষা বিকাশৰ বাবে পেহাদেউৱে কৰা কামৰ তুলনা পাবলৈ নাই৷ তেখেতৰ ব্যক্তিত্বৰ ইমানেই প্ৰভাৱ আছিল যে তেখেত যেতিয়া স্কুল বহি থকা সময়ত এটা মূৰৰ পৰা আনটো মূৰলৈ এবাৰ খোজ কাঢ়ি গৈছিল, স্কুলখন নিজে নিজেই নিজম পৰি গৈছিল৷ পেহাদেউক চৰকাৰে শিক্ষকতাৰ পুৰস্কাৰেৰে সন্মানিত কৰিছিল৷ অঞ্চলটোৰ প্ৰতি থকা মোহ আৰু টানৰ বাবেই পেহীৰ ছোৱালী ডাঙৰ বাইদেউৰ বিয়া ঘোঁৰামাৰীত পতা হৈছিল৷ আমি সৰু থাকোঁতে গৰমৰ বন্ধ, বিহুৰ বন্ধ, পূজাৰ বন্ধ আদি বিভিন্ন উপলক্ষ্যত ঘোঁৰামাৰীত থকাকৈ আহিছিলো৷ স্কুলখনৰ দাঁতিতে শিক্ষকসকলৰ বাবে এশাৰী আবাসগৃহ আছিল৷ শেষৰ ফাললৈ থকা ধুনীয়া কোৱাৰ্টাৰ এটাত পেহাদেউহঁত আছিল৷ সমূখতে এজোপা চাপৰ বগাব পৰা মধূৰী আমৰ গছ আছিল৷ ঘৰৰ লগতে কেইবাজোপাও ফুলগছ আছিল৷ সমূখত অলপ আঁতৰলৈ স্কুলৰ কুঁৱাটো৷ সেইটোৰ কাষেদিয়েই এবাৰ এটা গঁড় পাৰ হৈ গৈছিল৷  সেইদিনবোৰ আছিল আমাৰ বাবে এতিয়াৰ দিনৰ “চামাৰ কেম্পৰ” দৰে৷ বয়সত কিছু সৰু হ’লেও পেহীৰ ল’ৰা নানি আছিল বুদ্ধি-বৃত্তিত মোতকৈ আগবঢ়া আৰু আমাৰ আটাইকেইটাৰে অঘোষিত নেতা৷ আটাইকেইটা মানে মোৰ লগত মোৰ ভাই মৃদুল, সিফালে নানি আৰু  পেহীৰ ছোৱালী সৰু বাইদেউ৷ মাজে মাজে সি ‘বাঘৰ আগতেল খোৱা’ ধৰণৰ কাম কিছুমানো কৰিছিল কিন্তু সৰু বাইদেউৰ সহায়ত ঘৰত পাব পৰা সম্ভাব্য শাস্তিৰ পৰা মুক্তি পাইছিলোঁ৷ স্কুলখনৰ এটা কোঠাত এটা মানুহৰ কংকাৰ (জঁকা) আছিল৷ ভয়তে আমি সেইফালে নগৈছিলো, নানিয়ে কিন্তু দিনতটো বাদেই ৰাতিও সেইফালে দৌৰি দৌৰি এক পাক মাৰি আহিব পাৰিছিল৷ স্কুলখনৰ মধ্য অংশত এটা গম্বুজ আছিল, দুৰৰ পৰা চালে মন্দিৰৰ দৰে দেখি৷ আমি তলৰ পৰা ফৰ্মুটি মাৰি চাওঁ আটাইতকৈ ওখ অংশটোত লগাব পাৰি নেকি – নোৱাৰি!  পেহাদেউৱে কিতাপ কাগজ লৈ ব্যস্ত থকা সময়তে সৰু বাইদেউৱে ৰেডিঅ’টো সৰকাই আনে, সৰু ভলিউমত আমি শুনি থাকোঁ৷ বাতৰিৰ মাতটো  ভাঁহি অহাৰ লগে লগে আমাৰ মাজত প্ৰতিযোগিতা হয় – বাতৰি পঢ়োতাজনৰ নামটো ক’ব পাৰোঁনে নাই! “এইয়া আকাশবাণী”, লগে লগে মই কওঁ – গুণ বৰুৱা৷ নানিয়ে কাটে – হিৰণ দত্ত! পাছমূহুৰ্ততে নিৰ্ণয় হয়- হয়, হিৰণ দত্তয়েই হয়! তেতিয়া দীপেন বৰুৱাই গোৱা তৰামাই কথাছবিৰ গীত এটা বৰ জনপ্ৰিয় হৈছিল– লাজ  লাজ লাজ ভন্টি এ, নকৰিবা আমালৈ লাজ... আমি গীতটো ওভোটাই গোৱাৰ প্ৰয়াস কৰোঁ – জলা জলা জলা তীম্ভ এ... থিয়া ৰেলক....!

ৰাতি ভাত খোৱাৰ পিছত মা, পেহী, ডাঙৰ বাইদেউ সমন্বিতে কেতিয়াবা আমি আটাইবোৰে গোটেই স্কুলঘৰটোৰ বাৰান্দাইদি খোজ কাঢ়িছিলো৷ নানি আগতেই গৈ কংকাল থকা কোঠাটোৰ সমূখত ৰৈ আছিলগৈ – তাৰ সাহসৰ প্ৰদৰ্শন কৰি৷ এদিন সন্ধিয়া পেহীয়ে আমাক আবাসগৃহৰ সিমূৰে থকা বৰা ছাৰৰ ঘৰলৈ ফুৰাবলৈ লৈ গ’ল৷ তেলত ডুবাই ভজা মালপোৱা খোৱাৰ আশাত আমিও লগত ওলালোঁ ৷ কোৱাৰ্টাৰৰ সৰু জপনাখন খোলাৰ লগে লগেই শুনিলো বৰা ছাৰে পুতেক-জীয়েকক দবিয়াই আছে – ‘পঢ়া শুনাত মন নাই, খালী ৰেডিঅ’, ৰেডিঅ’ ৰেডিঅ’৷ ভাঙি পেলাম ৰেডিঅ’, মোক চিনি পোৱা নাই! সেইটো আনিবই নালাগিছিল, আপদহে হ’ল৷ গড়ত থৈ দু়টুকুৰা কৰি ভাঙিম, গম পাবি তেতিয়া!’ তাৰ পিছতেই ঘৰখনত আমাৰ আৱিৰ্ভাৱ! বৰা ছাৰৰ বাইদেউ বৰ সাদৰী৷ অকল মালপোৱাই নহয়, আমাক বেলেগ বেলেগ আকৃতিৰ বিস্কুটো খাবলৈ দিলে৷

পিছদিনা ৰাতিপুৱা কোনো নুঠুতেই নানিয়ে  মোক হেঁচুকি জগালে – ‘ঐ, উঠচোন, শব্দ নকৰিবি৷’ তাৰ কথামতেই উঠি পিছে পিছে গৈ ঘৰৰ বাহিৰ ওলালোঁ৷ বনকৰা ছোৱালী দীপালীয়ে পকী পাছচোতালডোখৰ সাৰিবলৈ লৈছে, ঘৰৰ আন কোনো তেতিয়াও উঠা নাই৷ আমি গৈ পোনে পোনে বৰা ছাৰৰ পদুলিমূখ পালোঁগৈ৷ সেই দোকমোকালিতে আমাক দেখি বৰা ছাৰে আচৰিত হৈ ওলাই আহিল – ‘আৰে’, কি হ’ল ইম্মান ৰাতিপুৱাই?’

নানিয়ে নিসংকোচে ক’লে – ‘খুৰা, কালিযে আপুনি কৈছিল, ৰেডিঅ’-টো গড়ত থৈ ভাঙি পেলাব, ভাঙিব নেলাগে মোকে দি দিয়ক৷’

 (“জীৱন বাটৰ ৰসঃ”-ত থকা কাহিনীবোৰ ইতিহাস নহয় আৰু চৰিত্ৰসমূহৰ বেছিভাগেই কাল্পনিক৷ কবিৰ ভাষাত – অৰ্ধেক মানৱী এইয়া, অৰ্ধেক কল্পনা ৷ এই কাহিনীবোৰৰ যিকোনো এটা খণ্ড পঢ়িবৰ মন গলে এই লিংকটোত পাব- http://utpalbaruah.blogspot.com)