অসমীয়া ভাষা সম্পৰ্কে - ৯ মাৰ্চ, ২০২৫ সংখ্যা দৈনিক অসমত প্ৰকাশিত

অসমীয়া ভাষা সম্পৰ্কে

ইতিমধ্যেই ধ্ৰুপদী ভাষাৰ সন্মানে অসমীয়া ভাষালৈ এক নতুন শক্তি কঢ়িয়াই আনিছে। এই সময়তে এইটো চিন্তাও প্ৰাসংগিক যে ভাষা এটাৰ বিকাশত সন্মান বা মৰ্যাদাই কিমান কি অৰিহণা যোাগাব পাৰে নতুৱা স্বীকৃতিয়ে আমাৰ ভাষাটোক অমৰত্ব প্ৰদান কৰিব পাৰেনে বা আয়ুস ৰেখা দীৰ্ঘতৰ কৰি লৈ যাব পাৰেনে। আয়ুস ৰেখা বুলি উল্লেখ কৰাৰ কাৰণ হ’ল সম্প্ৰতি বিশ্বায়নে অনেক ভাষালৈ বৰ্তি থকাৰ প্ৰত্যাহ্বান আনি দিছে। সেয়ে সচেতন আৰু পক্ষপাতহীনতাৰে ইয়াৰ চিন্তা চৰ্চা কৰাটো সকলো সচেতন ভাষাপ্ৰেমীৰেই এক পৱিত্ৰ কৰ্তব্য। বৰ্ল্ড ইকনমিক ফৰাফৰ ২০২২ চনত প্ৰকাশিত এক প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছিল যে সম্প্ৰতি ভাষা হিচাপে স্বীকৃতি পোৱা পৃথিৱীৰ প্ৰায় ৭০০০ ভাষাৰ আধা মানেই বিশ্বায়নৰ বাবে জীয়াই থকাৰ যন্ত্ৰণাত ভুগিব লাগিব। সেই একে প্ৰতিবেদনতে কোৱা হৈছিল যে অন্ততঃ ১৫০০ টা ভাষা এই শতিকাৰ শেষলৈ পৃথিৱীৰ বুকুৰ পৰা নিশ্চিহ্ন হৈ যোৱাটো ধুৰুপ।  

 

যোৱা দুকুৰি বছৰৰ অসমীয়া ভাষাৰ ইতিহাস চালে বৰ উৎসাহজনক চিত্ৰ দেখা পোৱা নাযায়। বিশেষকৈ অসমীয়া মাধ্যমত শিক্ষা গ্ৰহন কৰা বিদ্যাৰ্থী চকুত লগাকৈ কমি অহাৰ ফলত ভাষাটোৰ ৰূপ সৌন্দৰ্য্য ক্ৰমশঃ ম্লান পৰি অহা দেখা গৈছে। শুদ্ধকৈ অসমীয়া ক’ব আৰু লিখিব জনা মানুহ কমি আহিছে। কোনো পৰিসংখ্যা নোচোৱাকৈ নিজৰ ঘৰখনতে এই কথা প্ৰমান কৰিব পাৰি। গণ সংযোগৰ মাধ্যম – ৰেডিঅ’, টেলিভিছনৰ ভাষা, বাতৰি কাগজ আলোচনীৰ ভাষা, সামাজিক মাধ্যমৰ ভাষা আৰু ঘৰত ব্যৱহাৰ কৰা অসমীয়া ভাষাৰ ৰূপটোৰ চকুতলগাকৈ পৰিৱৰ্তন হৈছে। শুদ্ধ অসমীয়া লিখিব পৰা মানুহ কমি আহিছে। সেয়ে ভৱিষ্যতৰ বাবে সচেতন নহ’লে আইৰ মুখৰ ভাষাটো এদিন সলনি হৈ নাযাব বুলি ন দি ক’ব নোৱাৰি।

 

৮শ ৰ পৰা ১১শ শতিকাৰ ভিতৰত থলুৱা কামৰূপী ভাষা, উত্তৰ ভাৰতীয় আৰ্যভাষা, তিব্বতীয় অষ্ট্ৰিক ভাষা আৰু মগধী প্ৰাকৃতৰ প্ৰাচ্য অপভ্ৰংশৰ প্ৰভাৱত অসমীয়া ভাষাৰ সৃষ্টি হৈছিল। কিন্তু সেই সময়তে ভাষাটোৱে শক্তিশালী ৰূপত আত্মপ্ৰকাশ কৰা বুলি অনুমান কৰিব পাৰি। ১৪ শ শতিকাত মাধৱ কন্দলীয়া ৰামায়নৰ অনুবাদ কৰিছিল। তেতিয়ালৈ উত্তৰ ভাৰতৰ কোনো ভাষাতে তেনে হোৱাই নাছিল। অৰ্থাৎ সেই সময়ত অসমীয়া ভাষা ভাৱ প্ৰকাশৰ মাধ্যম হিচাপে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষতে বাটকটীয়া আছিল। ১৫ শ শতিকাত শংকৰদেৱ, মাধৱদেৱ, ৰামসৰস্বতী, ভট্টদেৱ আদিৰ ৰচনাই অসমীয়া জাতিক একত্ৰিত কৰি এক আত্মপৰিচয় দিলে। আমি এতিয়া কোৱা অসমীয়া ভাষাটোৰ ৰূপটো আচলতে ১৮৪৬ চনত অৰুণোদই যুগৰ পৰাহে আৰম্ভ হৈছিল। তাৰ পাছতে ১৮৮৯ চনত আৰম্ভ হোৱা জোনাকী যুগ আৰু ১৯০০ চনৰ আশে পাশে প্ৰকাশ হোৱা অসমীয়া ব্যাকৰণ আৰু অভিধানে (হেমকোষ) অসমীয়া ভাষাক এক নতুন গতি দিলে। তাৰপাছতেই লক্ষ্য কৰা যায় ভাষাটোৰ পূৰ্ণ বিকশিত ৰূপ আৰু আধুনিক অসমীয়া সাহিত্য। অসম আৰু উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ এক বৃহ্য ভূখণ্ডত অসমীয়া ভাষাই প্ৰধান সংযোগী ভাষা আৰু শিক্ষাৰ মাধ্যম হিচাপে স্বীকৃতি পাই আহিছিল।

 

কি কি গুণ আৰু কৰ্মই এটা ভাষাৰ ভেটি সুদৃঢ় কৰিব পাৰে? বা সাম্প্ৰতিক সময়ত বিশ্বায়নৰ ধামখুমীয়াত পৰি হেৰাই নাযাবলৈ ভাষাটো এতিয়া কেনে অৱস্থাত থাকিব লাগে- এই সম্পৰ্কে বিভিন্ন গৱেষণা হৈ আছে। তেনে কেইবাটাও গৱেষণাৰ ফলাফলবোৰৰ পৰা অন্ততঃ ৭টা বিষয়ক বাচি লৈ আমাৰ অসমীয়া ভাষাৰ ক্ষেত্ৰত এনে আলোচনা কৰিব পাৰি।

১) ডিজিটেল আৰু প্ৰযুক্তিগত কামত ভাষাটোৰ ব্যৱহাৰঃ সম্প্ৰতি লেপটপ আৰু মোবাইলৰ পৰাই এটা কাৰ্যালয় বা এটা কৰ্পৰেট প্ৰতিষ্ঠান চলাই ৰাখিব পাৰি। এনে প্ৰযুক্তিবিদ্যাত ভাষাটো ব্যৱহাৰ হয়নে? বৰ্তমান সময়ত ব্যৱহাৰৰ বাবে ই অতি অৱশ্যকীয় কথা। সুখৰ কথা যে আজিকালি অসমীয়া ভাষাত লিখিব পৰা আৰু ডিজিটেল মাধ্যমত কাম কৰিব পৰাৰ ব্যৱস্থা সুলভ হৈ উঠিছে। অসমীয়া লিপিৰ Unicode ৰ আৱিষ্কাৰে একমাত্ৰ অসমীয়া জনা ব্যক্তিয়েও কম্পিউটাৰ, লেপটপ বা মোবাইলত কাম কৰিব পৰা হৈছে। এতিয়া লক্ষ্য হ’ব লাগে কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা বা AI-ৰ ক্ষেত্ৰত অসমীয়া ভাষাটো ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা হ’বনে? অসমীয় কণ্ঠস্বৰ চিন্তাক্তকৰণ, স্বয়ংক্ৰিয় ভাবে শুদ্ধাশুদ্ধ বিচাৰ কৰিব পৰা ক্ষমতা আদিৰ বাবেও অসমীয়া ভাষাৰ ব্যৱহাৰ হোৱা উচিত। সুখৰ কথা যে নতুন প্ৰজন্মৰ অনেক প্ৰতিভাৱান ব্যক্তিয়ে সচেতন হৈ এই কামত লাগি আছে। সেয়ে বিশ্বায়নৰ ধুমুহাত বৰ্তি থকাৰ বাবে দৰকাৰী প্ৰথম কাৰণটোৰ ক্ষেত্ৰত আমি সচেতন হৈ আছো যেন লাগে।

২) শিক্ষাৰ সৈতে ভাষাটোৰ একত্ৰীকৰণঃ বিদ্যালয়, মহাবিদ্যালয় আৰু বিশ্ববিদ্যালয়ত শিক্ষাৰ মাধ্যম হিচাপে ভাষাটোৰ ব্যৱহাৰ। শিক্ষাৰ বাবে প্ৰযোজনীয় পাঠ্যক্ৰমসমূহ নিজ ভাষাত প্ৰকাৰ কৰাৰ ব্যৱস্থা। এই ক্ষেত্ৰত আমাৰ বৰ্তমান অৱস্থা বৰ সম্তোষজনক নহয়। অসমীয়া মানুহৰ এটা বুজন সংখ্যক লোকৰ সতি সন্ততিয়ে ইংৰাজী মাধ্যমত শিক্ষা গ্ৰহণ কৰে আৰু নিজৰ ভাষাটো চৰ্চা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বৰ উৎসাহী নহয়। এসময়ত অসমীয়া ভাষাত পাঠ্যপুথি প্ৰকাশ কৰিবৰ বাবে ‘অসম ৰাজ্যিক পাঠ্যপুথি প্ৰণয়ন আৰু প্ৰকাশন নিগম লিমিটে়ড’-ৰ জন্ম হৈছিল। এতিয়া আৰু সেই প্ৰতিষ্ঠানে কাম কৰি থকা নাই। অৰ্থ্যৎ আমি সচেতন হৈ এই দিশত কাম কৰিব নোৱাৰিলে ভাষাটোৰ বিকাশ সম্ভৱ নহয়। ‘ইংৰাজী নাজানিলে বৰ্তমান সময়ত দিনতে আন্ধাৰ’-বুলি ভবা কথাষাৰ নতুনকৈ ভাবিবৰ সময় হৈছে।

৩) গণ-মাধ্যম আৰু মনোৰঞ্জনত ভাষাটোৰ ব্যৱহাৰঃ গণ মাধ্যম অৰ্থ্যৎ ৰেডিঅ!, টেলিভিছন (মিডিয়া), বাতৰি কাগজ, আলোচনী আদিত এতিয়ালৈকে অসমীয়া ভাষা ব্যৱহাৰ হৈ আছে। কিন্তু সম্প্ৰতি এইকেইটা বিষয়ত নেতৃত্ব দিয়া লোকসকল সেইসময়ৰ সৃষ্টি যিসময়ত ভাষাটো বিদ্যালয়ত শিকাৰ সুবিধা আছিল। আগন্তুক প্ৰজন্মৰ কিমান লোক ওলাব যি এই বিষয়ত সমানে নেতৃত্ব দি যাব পাৰিব। মনোৰঞ্জনৰ ক্ষেত্ৰতো এতিয়ালৈকে ভাষাটোৰ জয়জয়কাৰ নহ’লেও সৱল উপস্থিতি অনুভৱ কৰিব পাৰি। আগলৈও একে থাকিবনে? প্ৰশ্ন সেইটোহে।

৪) চৰকাৰী আৰু প্ৰশাসনিক কামত ভাষাটোৰ ব্যৱহাৰঃ এই ক্ষেত্ৰত আন ভাষাৰ তুলনাত আমি পাছ পৰি আছো। তামিলনাডুত একমাত্ৰ তামিল ভাষা জানিলেই কাৰ্যালয়ৰ সকলো কাম নিয়াৰিকৈ সমাধান কৰিব পাৰি। কিন্তু আমাৰ ৰাজ্যত লিখিত ৰূপত ইংৰাজী ভাষাই চলি আহিছে। এতিয়া চৰকাৰে কিছু নথিপত্ৰ অসমীয়াত প্ৰকাশ কৰিবলৈ নতুন নিয়ম বান্ধি দিয়াতো ভাষাটোৰ বাবে ভাল লক্ষণ। অসমৰ বাহিৰৰ পৰা আহি অসমৰ সেৱা কৰা বিষয়াসকলেও ভাষাটোৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধা প্ৰদৰ্শণ কৰা উচিত। অসমীয় কোৱালোকক পিছপৰা আৰু মুখত ইংৰাজী আখৈ ফুটিলে স্মাৰ্ট গণ্য কৰা দিনৰ অৱসান হোৱা উচিত। বাহিৰৰ কোম্পানীসমূহ আহি আমাৰ পৰিৱেশত কাম কৰিবলৈ এতিয়া আৰম্ভ কৰিছে। তেওঁলোকৰ লগত খোজ মিলাবলৈ আমাৰ থলুৱা লোকে ইংৰাজী শিকাতকৈ, বাহিৰৰ লোকসকলেহে অসমীয়া শিকিবলৈ চেষ্টা কৰিলে আমাৰ ভাষাটোৰ উপকাৰ হ’ব। তাৰবাবে চৰকাৰে প্ৰয়োজনীয় নিয়ম আৰু সমল সৃষ্টি কৰিব লাগে।

৫) সাংস্কৃতিক কৰ্ম আৰু সাহিত্যিত ভাষাটোৰ প্ৰচাৰঃ এই ভাগটোত কিতাপ, সাহিত্য আৰু সাংস্কৃতিক কামত ভাষাটোৰ ব্যৱহাৰৰ কথা কোৱা হৈছে। পৰিসংখ্যাৰ দিশৰ পৰা হয়তো অসমীয়া ভাষাত প্ৰকাশ হোৱা কিতাপৰ সংখ্যা বাঢ়িছে কিন্তু সঁচা অৰ্থৰ পঢ়ূৱৈ কমি আহিছে। স্বীকৃতি প্ৰাপ্তি বা বঁটা বাহনৰ বাবে বিচাৰ কৰিব লগা কিতাপো বিচাৰকে নপঢ়াকৈয়ে সিন্ধান্ত লোৱা দেখা গৈছে। চিৰিয়াচ পঢ়ূৱৈ কমি অহাটো ভাষাটোৰ বাবে অশুভ লক্ষণ। সাম্প্ৰতিক সময়ে তাৎক্ষণিক ফলপ্ৰাপ্তিৰ অভ্যাস গঢ়ি আনিছে। তাৰ প্ৰভাৱ পঢ়ণতো পৰিছে। ওপৰে ওপৰে পঢ়িয়েই সিদ্ধান্ত, সমালোচনা হৈ যায়। এই সম্পৰ্কে সচেতন নহলে ভাষাটোৰ ৰূপ-মাধূৰ্য্য হীন হ’বলৈ বেছি পৰ নালাগিব। সাংস্কৃতিক কৰ্মৰ ক্ষেত্ৰত বৰ্তমান সময়ত ভুল উচ্চাৰণৰে  প্ৰচাৰ হৈ থকা ব্যক্তিগত খণ্ডৰ ৰেডিঅ’ চেনেলৰ অসমীয়া, সামাজিক মাধ্যমৰ ভাষা আদিয়েই মনলৈ আহিছে। এনেধৰণৰ সাংস্কৃতিক প্ৰচাৰ হয় শুধৰাই দিব লাগে, নহয় তাৰ বিৰোধিতা কৰিব লাগে। মনে মনে থাকিব নালাগে। মাজতে চৰকাৰী পৃষ্ঠপোষকতাত টেলিফোনত এনেকুৱা এটা অদ্ভূত ভাষাৰ বাণিজ্যিক বিজ্ঞাপন প্ৰচাৰ হৈছিল যে সামাজিক মাধ্যমত হৈ চৈৰ সৃষ্টি হৈছিল। তেনেকুৱা লিখিত বিজ্ঞাপন আৰু ৰেডিঅ-টেলিভিছনত প্ৰচাৰ হৈ থকা বিজ্ঞাপন গতিহীন ভাবে চলি আছে। এইটো অশুভ লক্ষণ।

৬) ভাষাটোৰ ঘৰুৱা ব্যৱহাৰঃ পৰিয়ালসমূহত ঘৰতে ভাষাটো ক’বলৈ উৎসাহিত কৰা।  আধুনিক পৰিৱেশৰ লগত খাপ খুৱাই সকলো কথা নিজৰ ভাষাতে পাতিব পৰাৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰা। এই ক্ষেত্ৰত আমি এক বিভ্ৰান্তিকৰ অৱস্থাত আছো। নিজ সন্তান-সন্ততিয়ে যেতিয়া শিক্ষানুষ্ঠানত এটা বেলেগ মাধ্যমত শিক্ষা গ্ৰহণ কৰে তেনে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ কথা আৰু ব্যৱহাৰত সেই ভাষাৰ প্ৰভাৱ পৰাটো স্বাভাৱিক কথা। তেনে পৰিৱেশত নিজৰ মাতৃভাষাটো ঘৰখনত কেনেকৈ আৰু কিমান পৰ্যায়লৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায় সেই সম্পৰ্কে চিন্তা- চৰ্চা কৰিব লাগে। ইংৰাজী মাধ্যমত নাম লগাই দি “ঐ, দন্ট দু বুলি কৈছোঁ কিন্তু দেই” বুলি ভাব বেকত কৰা অভিভাৱক মই নিজেই দেখিছো। এই ক্ষেত্ৰত আমাৰ মানসিকতাও চিন্তাৰ এটা বিষয় হ্’ব পাৰে।

৭) ভাষাটোলৈ স্বীকৃতি আৰু চৰকাৰী নীতি-সমৰ্থনঃ চৰকাৰ, নীতিনিৰ্ধাৰণ আয়োগ, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰতিষ্ঠান (ইউনেস্কো আদি) আদি বিভাগে ভাষাটোলৈ দিয়া স্বীকৃতি ভাষাটোৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সমল। ভাষা সংৰক্ষণ কাৰ্যসূচী বা বিকাশৰ বাবে সুৰক্ষিত পুঁজি আৰু প্ৰতিষ্ঠানিক সহায়ে ভাষাটোৰ হকে কাম কৰিবলৈ মানুহক প্ৰেৰণা জনায়। তেনে পদক্ষেপে ভাষাটোৰ সৌৰভ নিগৰায়। আমাৰ অসমীয়া ভাষাই চৰকাৰী ভাবে বা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত স্বীকৃতি পোৱাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা, কিন্তু চৰকাৰী ভাবে প্ৰণয়ন কৰা কেতবোৰ নিয়মে ভাষাটোৰ প্ৰতি ভৱিষ্যতে ভাবুকিৰ সৃষ্টি কৰিব নেকি, সেই সম্পৰ্কে সচেতন হৈ কাম কৰাটো তাতোকৈও গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা।

ভাষাৰ ওপৰত কাম কৰি থকা এটা বিখ্যাত প্ৰতিষ্ঠানৰ ইথনোলগ (https://www.ethnologue.com) নামৰ এটা ৱেবচাইট আছে। তেওঁলোকৰ মতে সম্প্ৰতি পৃথিৱীত বৰ্তি থকা ৭১৫৯ টা ভাষাৰ ভিতৰত ৩১৯৩ টা ভাষা সংকটজনক অৱস্থাত আছে। তেওঁলোকে গোলকটোৰ ওপৰত ভাষাবিলাক বৰ্তি থকা অঞ্চলসমূহ চিনাক্ত কৰি দিছে। আমোদজন কথাটো হ’ল আমাৰ উত্তৰপূৰ্বাঞ্চলৰ ওপৰতো কেইবাটাও চিন আছে। অৱ্যশ্যে অসমত অসমীয়া ভাষাৰ ওপৰত এই চিন এতিয়ালৈকে নাই। কিন্তু আগলৈও যাতে নপৰে তাৰবাবে এতিয়াৰ পৰাই আমি সচেতন হৈ কাম কৰিব নালাগিবনে?

উদ্যোগীকৰণ আৰু মানুহ - দৈনিক অসম ২৩ ফেব্ৰুৱাৰী ২০২৫

 

উদ্যোগীকৰণ আৰু মানুহ 

১৮শ শতিকাৰ শেষ দশককেইটাত আৰম্ভ হোৱা ঔদ্যোগিক বিপ্লৱ আৰু তাৰ পাছত একেধাৰে চলি অহা যন্ত্ৰযুগে মানৱ জীৱনক কল্পনা কৰিব নোৱাৰা ধৰণে সলনি কৰি পেলালে। হাড়ভগা শাৰিৰীক পৰিশ্ৰমৰ পৰা প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ সহায়ত আলস্য জীৱন যাপন পৰিক্ৰমা সম্ভৱ হৈ উঠিল। ভাবিলে আচৰিত লাগে আজিৰ পৰা তিনিশ বছৰৰ আগৰ মানৱ জীৱনৰ ইতিহাস এতিয়া বিশ্বাস কৰিবলৈকে টান হয়। যোৱা ত্ৰিশ বছৰৰ ভিতৰতে তথ্য আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ চমকপ্ৰদ বিকাশে আমাৰ আগৰ দিনেবোৰ আমাৰ মনতে অবিশ্বাস্য যেন লগা যেন কৰি আনিছে, তিনিশ বছৰৰ আগৰ কথাটো ক’বই নালাগে।

 

উদ্যোগবিপ্লৱে মানৱ জীৱনলৈ কঢ়িয়াই অনা প্ৰধান পৰিৱৰ্তনটো হৈছে মানুহৰ শ্ৰম লাঘৱ আৰু সংস্থানৰ সুবিধা। যদিও মালিক আৰু কৰ্মচাৰীৰ শাৰিৰীক শ্ৰম একেধৰণৰ নহয় বা বৈষম্যপূৰ্ণ, তথাপিও সামগ্ৰিকভাবে জীৱনৰ মানদণ্ড আগৰ তুলনাত চিনিব নোৱাৰাকৈ সলনি হৈ গ’ল। প্ৰযুক্তিবিদ্যাই বিভিন্ন জটিল কাম সহজতে কৰিব পৰাৰ উপায় উদ্ভাৱন কৰি উলিয়ালে। ঔদ্যোগিকৰণৰ ফলশ্ৰুতিতে আজিৰ দিনত বিশ্বব্যাপি এটা অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা সম্ভৱ হৈছে। এই পৰিৱৰ্তনৰ আন এটা উল্লেখযোগ্য দিশ হৈছে মানুহৰ আয়ুসৰেখাৰ বৃদ্ধি। প্ৰযুক্তিবিদ্যাই আনি দিছে উন্নত স্বাস্থ্যসেৱাৰ সুবিধা। চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ যুগান্তকাৰী আৱিষ্কাৰে মানুহক ৰোগ পৰিত্ৰাণৰ উপায় দিছে। মানুহৰ আয়ুস বৃদ্ধি হৈছে। কেতবোৰ দেশত বুঢ়ামানুহেই দেশখনৰ বাবে এটা এৰাব নোৱাৰা জঞ্জাল হৈ পৰিছে। ঔদ্যোগিক বিপ্লৱে আনি দিয়া আন এটা পৰিৱৰ্তন হৈছে সুচল পৰিবহন আৰু যোগাযোগ ব্যৱস্থা। পৰিবহনৰ ক্ষেত্ৰত শ শ বছৰধৰি চলি অহা জলপথ আৰু সংকীৰ্ণ স্থলপথৰ সলনি এতিয়া বিমান পৰিবহন আৰু বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ সুগম স্থলপথে মানুহৰ জীৱনলৈ অভূতপূৰ্ব পৰিৱৰ্তন আনি দিলে। তথ্য প্ৰযুক্তিবিদ্যাই তথ্য প্ৰেৰণৰ চমকপ্ৰদ আহিলা আনি দিছে। এতিয়া এনে হৈছে ইমানদিনে শত আয়োজেনেৰে সম্পাদন কৰিব লগা একোটা কাম, বৰ্তমান কম্পিউটাৰৰ দ্বাৰা লিখা এটা কমাণ্ডে মূহুৰ্ততে কৰি দিব পাৰে। অৱিশ্বাস্য কিন্তু সত্য। বহু গৱেষকে কয় যে সাম্প্ৰতিক সময়তোও এটা বৃহৎ পৰিৱৰ্তনৰ সন্ধিক্ষণ। য’ত মানুহৰ সলনি মেছিনে কথা পাতিবলৈ শিকিছে। তাৰ বাবে মেছিনৰ ভাষা প্ৰস্তুত হৈছে। মানুহে কৰি থকা কামবোৰৰ দায়িত্ব মেছিনে ল’ব পৰা হৈছে. যাৰ ভাগৰ নালাগে, আমনি নালাগে, নোৱাৰো বুলি ক’ব নোৱাৰে, বিৰোধ কৰিব নোৱাৰে, মাথোঁ কৰি যাব পাৰে নিৰৱিচ্ছিন্ন ভাবে কাম, কাম আৰু কাম!

 

উদ্যোগবিপ্লৱৰ পাছতে সাতামপুৰুষীয়া গাওঁ এৰি মানুহ চহৰমূখী হৈছিল। গৱেষণা কৰি পোৱা গৈছে, সম্প্ৰতি পৃথিৱীৰ মূল জনসংখ্যাৰ ৫৫ শতাংশ লোক নগৰবাসী আৰু ২০৫০ চনৰ ভিতৰত সৰ্বমুঠ ৬৮ শতাংশ লোকে নগৰত বাস কৰিব। আপাত দৃষ্টিত চাবলৈ গ’লে ই এক স্বাভাৱিক পৰিঘটনা আৰু মানৱ সভ্যতাৰ বিকাশৰ এটা স্তৰ। কিন্তু কথাটো সিমান প্ৰাকৃতিক নহয়। উদ্যোগবিপ্লৱে অকল আশীৰ্বাদেই কঢ়িয়াই অনা নাই, অমৃতৰ লগতে বিষ ওপজাৰ দৰে ই এহাতে মানৱ সভ্যতালৈ কঢ়িয়াই আনিছে ভয়াবহ সংকট। বায়ু, পানী আৰু মাটি মানুহৰ মৌলিক প্ৰয়োজন। উদ্যোগ বিপ্লৱৰ ফলশ্ৰুতিত মাত্ৰ তিনিশ বছৰতে সমগ্ৰ গোলকটোৰ বায়ু দূষিত হৈ আহিছে। কেতবোৰ চহৰত শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ ভয়াবহ সমস্যাই দেখা দিছে। জন্ম হোৱা মূহূৰ্তৰ পৰাই শিশুৰ বাবে প্ৰয়োজন হৈছে সুকলমে উশাহ ল’ব পৰা অতিৰিক্ত আহিলা। পৃথিৱীক আৱৰি থকা বায়ুমণ্ডলত মিহলি হৈছে বিষাক্ত গেছ, মানুহক ৰক্ষা কৰি থকা বায়ুমণ্ডলৰ স্তৰ ক্ৰমান্বয়ে পাতল হ’বলৈ ধৰিছে, তাত ফুটা ওলোৱাৰ উপক্ৰম হৈছে। মানুহৰ খ্যদ্যৰ লগত মিহলি হৈছে স্বাস্থ্যৰ বাবে ক্ষতিকাৰক উদ্যোগীকৰণৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা চকুৰে নমনা সহস্ৰ বিহৰ কণিকা! জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তনে গোলকটোৰ উষ্ঞতা বঢ়াই আনিব ধৰিছে। জলবায়ুৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি কৰা খেতিবাতিৰ যৱনিকা পৰিছে। বনাঞ্চল ধ্বংসৰ ফলত গ্ৰীষ্মকালত মানুহে ত্ৰাহিমধূসুদন সুঁৱৰিছে। ভীষণ সংকট আৰম্ভ হৈছে জৈৱ বিচিত্ৰ আৰু বনাঞ্চলত বাস কৰা প্ৰাণীসমূহৰ মাজত। জংঘলী হাতী ৰাজপথলৈ ওলাই আহি ট্ৰাক ৰখাই তাৰপৰা খাদ্যবস্তু উলিয়াই নিয়া দৃশ্য আজিকালি তেনেই সুলভ। উদ্যোগিক বিপ্লৱৰ পাছতে সমগ্ৰ বিশ্বতে আৰম্ভ হৈছিল প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ শোষণ। তেনে সম্পদৰ সন্ধান আৰু অতিমাত্ৰা নিষ্কাশনে এতিয়া ভূপৃষ্ঠত সংকটৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ লৈছে যাৰ ফল ভোগ কৰিব লগা হৈছে মানৱ আৰু বন্যপানী উভয়ে। উদ্যোগৰ পৰা নিসৃত ৰাসায়নিক পদাৰ্থই মাটি আৰু পানীৰ ওপৰত ব্যাপক প্ৰভাৱ পেলাইছে। বিষাক্ত হৈ উঠিছে নৈয়েদি বৈ যোৱা পানী আৰু সমীপৱৰ্তী মাটি। অনেক ঠাইত মাটিয়ে তাৰ নিজৰ গুণ হেৰুৱাইছে। তেনে মাটিত গছ বিৰিখো জন্ম নহয়, সেই মাটিয়ে পানীও শোষণ কৰিব নোৱাৰে আৰু তেনেঠাইত গেলাপচা বস্তুও মাটিৰ লগত মিলি যাব নোৱাৰে!

ঔদ্যোগিকৰণৰ এটা অপ্ৰত্যাশিত ফল হৈছে মানৱ সমাজত ক্ৰমশঃ বাঢ়ি অহা সামাজিক বৈষম্য আৰু অদৃশ্য শোষণ। উদ্যোগিকৰণে আনি দিয়া সম্পদৰ বিতৰণ সৰ্বাত্মক নহয়, ইয়াৰ সুফলে সকলোকে সমানে স্পৰ্শ কৰিব নোৱাৰে। উন্নয়নশীল দেশসমূহত বহু শ্ৰমিকে কম মজুৰিত কাম কৰিব লগা হয়, স্বাস্থ্য সেৱাৰ সুবিধাও তেওঁলোকে নাপায়। বহু দেশত শিশুক কামত লগাই তেওঁলোকৰ শৈশৱ কাঢ়ি নিয়া হয়। অনেক কৰ্মচাৰীৰ জীৱন মানসিক চাপ আৰু মানসিক অপুষ্টিৰে ভৰি পৰি জীৱন দুৰ্বিসহ হৈ উঠে। দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে কাম কৰিব লগা পৰিস্থিতি, অত্যাধিক সময় বহি বহি পৰ্দাত কৰিব লগা কামে মানুহৰ হতাশা, উদ্বেগ বঢ়াই ,সন্তুলিত জীৱনশৈলীলৈ প্ৰত্যাহ্বান আনি দিয়ে। মেদবহুলতা, উচ্চ ৰক্তচাপ আদি ৰোগ আজিৰ দিনত তেনেই সাধাৰণ কথা হৈ পৰিছে।

 

তেনেহলে ঔদ্যোগিকৰণ নোহোৱাই ভাল নেকি? নহয়। অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিৰ বাবে উদ্যোগ লাগিবই। সত্য কথা হৈছে, উদ্যোগীকৰণ ব্যৱস্থাটো দুয়োফালে ধাৰ থকা এখন খোলা তৰোৱালৰ দৰে। ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰোঁতে দুয়োটা ফাললৈ সমানে গুৰুত্ব দিয়া উচিত। ব্যৱস্থাটো যদি প্ৰয়োজনীয় কঠোৰ নীতি নিয়মেৰে নিয়ন্ত্ৰিত নহয়, তেনেহলে উদ্যোগিকৰণে সামগ্ৰিক ভাৱে মানুহৰ জীৱন ধাৰণৰ মান উন্নীত কৰিব নোৱাৰে। প্ৰদূষণ, সম্পদৰ শোষণ, শ্ৰম নীতি, প্ৰযুক্তি বিদ্যাৰ ব্যৱহাৰ আদি বিষয়লৈ সমানে গুৰুত্ব দি সচেতন হৈ ঔদ্যোগিকৰণৰ দিশত আগবঢ়াতোহে সাম্প্ৰতিক সময়ত অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে। অৱধাৰিত হৈ পৰা মানৱ সমাজৰ প্ৰগতিত ৰাইজৰ সচেতনতা আৰু দায়বদ্ধতাইহে আমাক সোনালী ভৱিষ্যতৰ ইংগিত দিব পাৰিব।

চিন্তাশক্তিঃ সফলতাৰ সঁচাৰকাঠি

 

চিন্তাশক্তিঃ সফলতাৰ সঁচাৰকাঠি

 

মানৱ সমাজক প্ৰকৃতাৰ্থতে নেতৃত্ব দিব পৰা ব্যক্তিসকলৰ প্ৰায় সকলোৱেই আছিল সঁচা অৰ্থত চিন্তাশীল ব্যক্তি। গান্ধী, মেণ্ডেলা, লিংকন, মাৰ্টিন লুথাৰ কিং আদি নেতাৰ নাম ল’ব পাৰি। আমাৰ দিনত পাঠ্যপুথিৰ পাতত এটা বাক্য সঘনে চকুত পৰাকৈ ছপা কৰি দিয়া হৈছিল – Read less; think more অৰ্থাৎ কম অধ্যয়ন কৰি বেছি চিন্তা কৰিবলৈ শিকা। ঢৌতে খৰ মাৰি শিকা বিদ্যা বেছিদিনলৈ মনত নাথাকে। দীৰ্ঘসময়ৰ বাবে স্মৃতিত সাঁচি ৰাখিবৰ বাবে বিষয়টো দকৈ চিন্তা কৰিবই লাগিব। এবাৰ ড° ভবেন্দ্ৰনাথ শইকীয়া ছাৰে প্ৰান্তিকৰ শেষ পৃষ্ঠাত ঘৰত থকা সৰু সৰু নামঘৰৰ কথা লিখিছিল আৰু শেষত কৈছিল, - আধ্যাত্মিক উপাসনাৰ কথাটো একাষৰীয়া কৰি থৈও দিনটোত নিৰিবিলিকৈ চিন্তা কৰিব বাবেই ঘৰবোৰত কোনেও আমনি কৰিব নোৱাৰা নামঘৰৰ চুক এটা লাগে! আটাইকেইটা শব্দ মনত পৰা নাই, কিন্তু মূল ভাবটো এনেকুৱাই আছিল। তেখেতে দ-কৈ চিন্তা কৰিব পৰা শক্তিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিছিল। সাহিত্য সৃষ্টিৰ ক্ষেত্ৰত তেখেতে মোক ব্যক্তিগতভাবে এবাৰ কৈছিল,- “সাহিত্য সৃষ্টি চৌপাশে অহৰহ হৈয়েই আছে, কিন্তু গভীৰ ভাবে চিন্তা কৰি মগজ খটুৱাই লিখা সাহিত্যহে সময়ৰ সোঁতত ৰৈ যায়!” চিন্তাৰ প্ৰয়োজনীয়তাত গুৰুত্ব দি কোৱা কথা। এতিয়া একধৰণৰ অধ্যয়নে গৱেষণা কৰি পাইছে যে ভবিষ্যত সমাজৰ নেতৃত্ব চিন্তাশীল ব্যক্তিৰ হাতলৈহে যাব।

চিন্তাশক্তি হৈছে বুদ্ধিমত্তা, আকাংক্ষা আৰু কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ সমাহাৰ। কিন্ত সফলতাৰ বাবে কৰা সংগ্ৰামত সাধাৰণতে চিন্তাশক্তিৰ  ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা নহয়। চিন্তাশীল হোৱাৰ অৰ্থ হৈছে নিজৰ কাৰ্য্যৰ পৰিণতিৰ বিষয়ে বিবেচনা কৰা (দূৰদৰ্শিতা), নিজৰ প্ৰজ্ঞাৰ ওপৰত আধাৰ কৰি সিদ্ধান্ত লোৱা আৰু আনৰ প্ৰতি সহানুভূতিশীল ভাৱ পোষণ কৰা। চিন্তা কৰিব পৰা গুণে মানুহক নেতৃত্বৰ বাবে উপযুক্ত কৰি তোলে, আনৰ লগত সু-সম্পৰ্ক স্থাপন কৰাত সফল কৰি তুলিব পাৰে আৰু সমস্যাৰ শ্ৰেষ্ঠতম সমাধান কৰিব পৰা ক্ষমতাৰ যোগ্য কৰি তোলে। নিজৰ কাৰ্যই নিজকে বা আনক ভৱিষ্যতে কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰিব সেই বিষয়ে বিবেচনা কৰিব পৰা ক্ষমতা বহুতৰে নাথাকে। ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণ দ-কৈ চিন্তা কৰিব পৰা ক্ষমতাৰ অভাৱ। চিন্তাশীললোকেহে আত্মসচেতনতা, ধৈৰ্য্য আৰু আবেগিক বুদ্ধিমত্তা প্ৰদৰ্শন কৰিব পাৰে। প্ৰত্যাহ্বান বা সুযোগৰ প্ৰতি তেওঁলোক আবেগিক নহয়।

চিন্তাশীল অভ্যাসে শৈক্ষিক দিশত সফলতাৰ বাট প্ৰশস্ত কৰে। এজন চিন্তাশীল ছাত্ৰৰ ভূত-ভৱিষ্যত চিন্তা কৰিব পৰাৰ ক্ষমতা থাকে। সম্ভাৱ্য বাধাসমূহৰ বিষয়ে তেওঁলোকে আগতেই অনুমান কৰিব পাৰে আৰু সেই অনুসৰি প্ৰস্তুতি চলায়। সতৰ্কভাৱে কৰা চিন্তা আৰু চিন্তাশীলতাই আনি দিয়া সহানুভূতিশীল গুণে তেওঁলোকক আন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ পৰা পৃথক কৰি তোলে। ভাল ফলাফল দেখুৱাব পৰা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকল কেৱল বুদ্ধিমান আৰু কঠোৰ পৰিশ্ৰমীয়েই নহয়; তেওঁলোক গভীৰভাৱে চিন্তাশীলও। এজন চিন্তাশীল ছাত্ৰই তেওঁৰ অধ্যয়নৰ সময়সূচী নিখূঁতভাবে পৰিকল্পনা কৰিব পাৰে। তেনে ছাত্ৰই কেৱল তথ্য মুখস্থ কৰাতকৈ ধাৰণাবোৰ ভালদৰে বুজি ল’বলৈ সময় উলিয়াই আৰু চিন্তা কৰে। তেওঁলোকে প্ৰশ্ন কৰিলৈ শিকে, আলোচনাত লিপ্ত হয় আৰু জ্ঞান বৃদ্ধিৰ বাবে বিজ্ঞজনৰ মতামত বিচাৰে।

চিন্তাশক্তিৰ সফলতা কেৱল শৈক্ষিক কৃতিত্বতে সামৰি থ’ব নোৱাৰি; ই ব্যক্তিগত সম্পৰ্কলৈও বিস্তৃত হৈ পৰে। চিন্তাশক্তিয়ে মানুহক স্পৰ্শকাতৰ (Sensitive) কৰে। স্পৰ্শকাতৰতাই মানুহক আনৰ প্ৰতি সংবেদশীল কৰি তোলে। বৰ্তমান সময়ত “কাষ্টমাৰ কেয়াৰ” বুলি সততে কোৱা পেছাটোত আটাইতকৈ বেছি গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা উপাদানটোৱেই হৈছে Empathy বা আগন্তুকে কি অনুভৱ কৰিছে সেইটো উপলব্ধি কৰিব পৰা শক্তি। তৰল চিন্তাই এই শক্তি উৎপাদন কৰিব নোৱাৰে। কাষ্টমাৰ ৰিলেচন অৰ্থাৎ পাৰস্পৰিক সংযোগ বা শক্তিশালী বন্ধন গঢ়ি তোলা আৰু সেই সম্পৰ্ক দীৰ্ঘম্যাদী কৰি ৰখাত চিন্তাশক্তিয়ে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। বন্ধুত্বতেই হওক, পৰিয়ালৰ সদস্যৰ লগত থকা সম্পৰ্কই হওক বা মেণ্টৰশ্বিপতেই হওক, আনৰ অনুভৱ আৰু দৃষ্টিভংগী বিবেচনা কৰিব জানিলে আনৰ বিশ্বাস আৰু সন্মান পাব পাৰি, সম্পৰ্ক দীৰ্ঘম্যাদী হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, যিসকল ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে নিজৰ সমনীয়াৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ প্ৰতি সততে সচেতন হয়, তেওঁলোকে প্ৰয়োজনৰ সময়ত সমনীয়াসকলেও সহায় আগবঢ়ায়, তেনে ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সহজেই আনৰ প্ৰিয়পাত্ৰ হ’ব পাৰে। দৈনন্দিন জীৱনযাত্ৰাত চিন্তাশীল হোৱাৰ অৰ্থ হ’ল বিভিন্ন মতামতক সন্মান কৰা, অপ্ৰয়োজনীয় সংঘাতৰ পৰা আঁতৰি থকা, নিজৰ চৌপাশে ইতিবাচক আৰু সৰ্বাংগীন পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰা।

 

আধুনিক যুগত মোবাইল ফোন মানুহৰ জীৱনৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ হৈ পৰিছে। যদিও এই সাধনে বহুতো সুবিধা প্ৰদান কৰে, ইয়াৰ অপব্যৱহাৰে সৃজনশীলতা হ্ৰাস কৰাৰ লগতে চিন্তাশক্তি তৰল কৰাত প্ৰচুৰ অৱদান যোগায়। সফলতা লাভৰ বাবে মোবাইল ফোন ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত সাৱধান হোৱাটো অতি প্ৰয়োজনীয়। দিনটোত কিমান সময় আমাৰ চকু আৰু চিন্তা মোবাইলফোনৰ পৰ্দাত আৱদ্ধ হৈ আছে সেইটোৰ প্ৰতি সচেতন হৈ থকাটো বাঞ্চনীয়। মন আৰু চকুৰ ব্যৱহাৰ সংকুচিত হৈ অহাৰ অভ্যাসেই এসময়ত জন্ম দিয়ে গভীৰকৈ চিন্তা কৰিব নোৱাৰা অভ্যাসৰ। মোবাইলত পোৱাৰ দৰেই মনটোৱে বাস্তৱতো তাৎক্ষণিকভাবে ফলাফল আশা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ইয়াৰ ফলাফল বহুক্ষেত্ৰতে বিষময় হোৱা দেখা যায়। ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে শিক্ষামূলক এপ্লিকেচন, অনলাইন পাঠ্যক্ৰম, আৰু গৱেষণাৰ বাবে মোবাইল বা কম্পিউটাৰ ব্যৱহাৰ কৰিবই লাগিব কিন্তু তাৰ ভিতৰতে বৰ্জন কৰিব পৰা সময়খিনি চিনাক্ত কৰি ল’বও পাৰিব লাগিব। অত্যধিক ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ ব্যৱহাৰ এনে এক উদাহৰণ। এই ক্ষেত্ৰত এক সুষম সন্তুলন বজাই নাৰাখিলে এটা সময়ত চিন্তা কৰিব পৰা শক্তি অতি তৰল হৈ যোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে,ইয়েই সু-সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা হ্ৰাস কৰে।

চিন্তাশক্তি গভীৰ কৰিবৰ বাবে সততে এই পৰামৰ্শসমূহ আগবঢ়োৱা হয়।

১) সক্ৰিয় হৈ আনৰ কথা শুনাৰ অভ্যাস বৃদ্ধি কৰা। আনৰ কথাত বাধা বা বিচাৰ নকৰাকৈ অখণ্ড মনোযোগ দিয়াৰ অভ্যাস কৰা। ইয়াৰ দ্বাৰা আনৰ মনত থকা বিভিন্ন দৃষ্টিভংগী বুজি পোৱা যায় আৰু সঠিক সিদ্ধান্ত লোৱাত ই সহায় কৰে।

২) কাম এটা কৰাৰ আগতে কিছু চিন্তা কৰাৰ অভাস কৰা। আবেগিকভাবে প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰি কিবা কৈ দিয়া বা কৰি দিয়াৰ পৰিৱৰ্তে কিবা এটা সিদ্ধান্ত লোৱাৰ আগতে পৰিস্থিতি আৰু সম্ভাৱ্য ফলাফলৰ কথা বিশ্লেষণ কৰিবলৈ মনটোক প্ৰস্তুত কৰাৰ অভ্যাস কৰা।

৩) আনৰ প্ৰতি সংবেদনশীল লৈ প্ৰয়োজনসাপেক্ষে সহানুভূতি প্ৰদৰ্শন কৰা। আনৰ অনুভৱ আৰু অভিজ্ঞতা বিবেচনা কৰিবলৈ শিকা। ইয়াৰ ফলত সম্পৰ্ক শক্তিশালী হোৱাই নহয়, সংঘাতো প্ৰশমিত হয়।

৪) দীৰ্ঘম্যাদী পৰিকল্পনা কৰাৰ অভ্যাস কৰা। চিন্তাশীললোকে তৎক্ষণাত সন্তুষ্টি বিচৰাতকৈ ভবিষ্যতৰ সামগ্ৰিক ফলাফলৰ ছবিখন বিবেচনা কৰে আৰু উচিত দিশৰ সন্ধান পায়।

৫) অভিজ্ঞতাৰ আধাৰত চিন্তা কৰিবলৈ শিকা। অতীতৰ অভিজ্ঞতা আৰু ভুলৰ পৰা শিকিব পৰাটো চিন্তাশক্তিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ। নিয়মিত আত্মচিন্তাত কিছুসময় নিমগ্ন হ’লে সময়ৰ লগে লগে এই শক্তিৰ বৃদ্ধি হৈ গৈ থাকে।

তাত্বিক ভাবে শিকি থোৱাৰ সলনি সচেতন হৈ ব্যৱহাৰিক দিশত নিৰৱিচ্ছিন্ন ভাবে এনে অভ্যাস অনুশীলন কৰি থাকিলে এদিন ইয়াৰ ফল পোৱাটো ধুৰুপ।

শিক্ষাগত অৰ্হতা আৰু দক্ষতা - দৈনিক অসম, ১৯ জানুৱাৰী, ২০২৫ চন

 

শিক্ষাগত অৰ্হতা আৰু দক্ষতা

ভাৰতবৰ্ষৰ সকলো ৰাজ্যতে সম্প্ৰতি প্ৰচলিত শিক্ষা ব্যৱস্থাই এক স্তৰভিত্তিক গাঁথনি অনুসৰণ কৰে। প্ৰাথমিক আৰু মাধ্যমিক (১০+২ বছৰ) পৰ্য্যায়টোৰ পাছতে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে আগ্ৰহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিভিন্ন স্নাতক শিক্ষা গ্ৰহণ কৰিব পাৰে, যেনে কলাৰ স্নাতক (বি এ), বিজ্ঞানত স্নাতক (বি এছ চি), বাণিজ্য স্নাতক (বিকম), আৰু প্ৰযুক্তি স্নাতক (বিটেক, বি-ই) ইত্যাদি। অভিযান্ত্ৰিক আৰু চিকিৎসা পাঠ্যক্ৰম সাধাৰণতে চাৰিৰ পৰা পাঁচ বছৰ হয়, আৰু কলা আৰু বাণিজ্যৰ ডিগ্ৰীত তিনি বছৰ সময় লাগে। স্নাতকোত্তৰ শিক্ষাৰ ভিতৰত কলা বিভাগৰ স্নাতকোত্তৰ (এম এ), বিজ্ঞানৰ স্নাতকোত্তৰ (এম এছ চি), ব্যৱসায় পৰিচালনাৰ স্নাতকোত্তৰ (এম বি এ), আৰু আইন, চিকিৎসা, আৰু প্ৰযুক্তিৰ দৰে ক্ষেত্ৰত বিশেষ স্নাতকোত্তৰ শিক্ষাৰ দুবছৰীয়া পাঠ্যক্ৰম সম্প্ৰতি প্ৰচলিত হৈ আছে। এই ডিগ্ৰীসমূহে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক তেওঁলোকৰ অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰত জ্ঞান প্ৰদান কৰে ঠিকেই কিন্তু ব্যৱহাৰিক দিশৰ পৰা কিমান ফলপ্ৰসূ সেই বিষয়ে বিতৰ্কৰ অৱকাশ আছে। ব্যৱসায়িক দিশৰ পৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ বহু বিষয় পাঠ্যক্ৰমৰ অন্তৰ্ভুক্তই নহয়। এটা মাত্ৰ উদাহৰণ ল’ব পাৰি। সকলোৰে জীৱনত টকা-পইচাৰ সু-ব্যৱহাৰৰ বিষয়ে জনাটো অতি আৱশ্যক। কিন্তু বাণিজ্যৰ পাঠ্যক্ৰমৰ বাদে আন পাঠ্যক্ৰমসমূহত বেংক ব্যৱস্থা, বিনিয়োগ, বীমা আঁচনি আদিৰ দৰে জীৱনত জানিবলগীয়া কথাৰ কোনো পাঠ্যক্ৰম নাই। বহু মানুহৰ বীমা সম্পৰ্কে সম্যক জ্ঞান উপলব্ধ হয় বীমা কোম্পানীৰ এজেন্টৰ পৰা। ঠিক তেনেকৈ চফ্ট স্কিলৰ কোনো পাঠ পাঠ্যক্ৰমৰ অন্তৰ্ভুক্ত নহয়। মনৰ ভিতৰত থকা খঙকো পৰিচালনা কৰি কামত লগোৱাৰ উপায় আছে – এংগাৰ মেনেজমেণ্ট! এই জ্ঞানে সকলোকে উপকৃত কৰিব পাৰে। বৰ্তমান প্ৰচলিত পাঠ্যক্ৰমৰ ভিতৰতে এই বিষয়ে শিকাৰ কোনো উপায় নাই। সময়ৰ উপয়ুক্ত ব্যৱহাৰৰ বিষয়েও পাঠ্যক্ৰম আছে – টাইম মেনেজমেণ্ট! একেলগে দল বান্ধি কাম কৰিব পৰাৰো পাঠ্যক্ৰম আছে – টিম ৱৰ্ক, টিম মেমেজমেণ্ট! কিন্তু এইবোৰ বিষয়ৰ জ্ঞানে সকলো ছাত্ৰ-ছাত্ৰীকে উপকাৰ কৰিব পৰাকৈ সাধাৰণ পাঠ্যক্ৰমৰ অন্তৰ্ভুক্ত নহয়।

আমোদজনক কথা, এজন দক্ষতা সম্পন্ন মানৱ সম্পদ তৈয়াৰ কৰিবলৈ যি যি গুণ আৰু জ্ঞানৰ সমাহাৰ হ’ব লাগে সেয়া সামগ্ৰিক ভাবে একেলগে শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ অন্তৰ্ভুক্ত নহয়। তেনে কথা হয় নিজে শিকিব লাগিব, নহয় নজনাকৈয়ে পেশাদাৰী জীৱন শেষ হৈ যাব। কথাষাৰ সত্যাপন কৰিবলৈ এটা উদাহৰণ লওঁ, - কাৰিকৰী প্ৰতিষ্ঠান আই-টি-আই-ৰ পৰা এজন প্লামাৰ প্ৰশিক্ষিত হৈ ওলাই আহিল। কিন্তু টাইম মেনেজমেণ্টৰ কথা শিকিবলৈ তেওঁ কোনো সুবিধা নাপালে। পেশাদাৰী জীৱনত এই কথাটোৰ বাবেই তেওঁ বহু অসুবিধাৰ সন্মূখীন হ’ব বা পেশাদাৰী জীৱনত তেওঁৰ বিকাশ বিঘ্নিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকিব। আমাৰ দেশত বহু ডিপ্লমা আৰু চাৰ্টিফিকেচন পাঠ্যক্ৰমৰ জন্ম হোৱা দেখা গৈছে। আই টি, ফেশ্বন ডিজাইন, হোটেল মেনেজমেণ্ট, আৰু নাৰ্চিং আদি কাৰিকৰী আৰু বৃত্তিমূলক বিষয় এইবোৰ পাঠ্যক্ৰমে সামৰি লৈছে। কিন্তু এজন দক্ষতা সম্পন্ন মানৱ সম্পদ সৃষ্টিৰ সামগ্ৰিক ভাবে সকলো দিশ সামৰি লোৱা পাঠ্যক্ৰম দুৰ্লভ। ডিগ্ৰী আছে স্কিল নাই। শিক্ষাগত অৰ্হতা আছে, দক্ষতা নাই! এই কথা সকলো পেছাৰ ক্ষেত্ৰতে কমবেছি পৰিমানে প্ৰযোজ্য।

সাম্প্ৰতিক সময়ত দ্ৰুতগতিত পৰিলক্ষিত হোৱা পৰিৱৰ্তন আৰু চাকৰিৰ বজাৰখনৰ বিকাশে কেৱল শৈক্ষিক অৰ্হতাই যথেষ্ট নহয় বুলি বিশ্বাস কৰে। শিক্ষাগত অৰ্হতাই পেশাদাৰী জীৱনৰ প্ৰৱেশ বিন্দু হিচাপে কাম কৰি থাকিলেও নিয়োগকৰ্তাসকলে ব্যৱহাৰিক দক্ষতা আৰু কৰ্ম অভিজ্ঞতাৰ বেছি গুৰুত্ব দিয়া দেখা গৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, চফট্ৱেৰ কোম্পানীয়ে কম্পিউটাৰ বিজ্ঞানৰ ডিগ্ৰীধাৰী প্ৰাৰ্থীতকৈ ক’ডিং দক্ষতা থকা প্ৰাৰ্থীক বেছি অগ্ৰাধিকাৰ দিব খোজে। আনকি শিক্ষাগত অৰ্হতাক একাশৰীয়া কৰি থৈ দক্ষতাৰ ভিত্তিতে নিযুক্তি দিয়াৰো অনেক উদাহৰণ আজিকালি দেখা পোৱা যায়। সেয়ে সাম্প্ৰতিক সময়ত দক্ষতা বিকাশৰ বাবে প্ৰতিজন ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সচেতন হোৱা আৱশ্যক। স্কুল কলেজৰ পাঠ্যক্ৰমতে সীমাৱদ্ধ নাথাকি, ভৱিষ্যতৰ পেশাদাৰী জীৱনৰ বাবে আৱশ্যক হোৱা বিভিন্ন বিষয়ৰ জ্ঞান যিকোনো উৎসৰ পৰা আহৰণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰি থাকিব লাগে। ইন্টাৰনেটৰ মাধ্যমেদি আজিকালি যিকোনো এটা দক্ষতাৰে বাবে লাগতিয়াল জ্ঞানৰ বহুলাংশে কম খৰচত শিকি লোৱাৰ  সুবিধা হৈছে। বুদ্ধিমান ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে এই সুবিধা গ্ৰহণ কৰি লাভৱান হ’ব পাৰে।

সম্প্ৰতি জনপ্ৰিয় হোৱা আৰু অৰ্থনৈতিক ভাবে লাভৱান হ’ব পৰা এনে সুবিধা বা দক্ষতা শিকাৰ পাঠ্যক্ৰমসমূহ এনেধৰণৰঃ

(১) ডিজিটেল সাক্ষৰতা (Digital Literacy) আৰু প্ৰযুক্তিগত দক্ষতা: প্ৰযুক্তিৰ আগমনৰ ফলত ডিজিটেল সঁজুলি, প্ৰগ্ৰেমিং ভাষা (Programming language), তথ্য বিশ্লেষণ (Data analytics), চাইবাৰ সুৰক্ষা (Cyber Security), কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (Artificial Intelligence), আৰু মেচিন লাৰ্নিঙ(Machinge Learning) আদি বিষয়ত দক্ষ শ্ৰমিকৰ চাহিদা দিনে দিনে বাঢ়ি আহিছে। আই টি, ফিনটেক, ই-কমাৰ্চ, আৰু স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰযুক্তিৰ দৰে ক্ষেত্ৰসমূহত এনে দক্ষলোকৰ বিশেষভাৱে প্ৰয়োজনীয়তা বাঢ়ি গৈছে। ইয়াৰ ফলশ্ৰুতিতে ক'ডিং বুটকেম্প আৰু অনলাইন  পাঠ্যক্ৰমৰ জনপ্ৰিয়তা দিনে দিনে বাঢ়ি গৈ আছে।

 

(২) চফ্ট স্কিল (Soft Skill) দক্ষতা: কাৰিকৰী জ্ঞানৰ উপৰিও যোগাযোগ (Effective Communication), দলীয় কৰ্মপদ্ধতি (Team Work), সমস্যা সমাধান (Problem solving), ফলপ্ৰসূ নেতৃত্ব (Leadership skill) আদিৰ দৰে চফট স্কিল দক্ষতাক অতিশয় মূল্য দিয়া হয়। নিৰ্দিষ্ট সংস্থানৰ ভূমিকাসমূহৰ জটিলতা বৃদ্ধি পোৱাৰ লগে লগে নিয়োগকৰ্তাসকলে এনে ব্যক্তি বিচাৰে যিয়ে দলত ফলপ্ৰসূভাৱে কাম কৰিব পাৰে, প্ৰকল্প পৰিচালনা কৰিব পাৰে আৰু নেতৃত্বৰ সম্ভাৱনা প্ৰদৰ্শন কৰিব পাৰে।

 

(৩) সমালোচনাত্মক জটিল চিন্তা (Critical thinking) আৰু উদ্ভাৱন শক্তি (Innovation): উদ্যোগসমূহে অধিক জটিল আৰু গতিশীল জীৱন পৰিক্ৰমাৰ দিশে আগবাঢ়ি যাব লগা হোৱাৰ বাবে সমালোচনাত্মকভাৱে জটিল চিন্তা কৰিব পৰাৰ দক্ষতা থকা, পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে খাপ খুৱাব পৰা (Adaptability) আৰু নতুন উদ্ভাৱন শক্তিৰে (Innovation) প্ৰতিষ্ঠানটোক আগুৱাই নিব পৰাৰ দক্ষতা থকা  কৰ্মচাৰীসকলক অধিক গুৰুত্ব দিয়া দেখা যায়। ইয়াৰ ফলত পাঠ্যপুথিত নথকা শিক্ষাৰ গুৰুত্ব বৃদ্ধি পাইছে, কিয়নো একাধিক ক্ষেত্ৰৰ জ্ঞান মিহলি কৰিব পৰা পেছাদাৰীসকলহে আধুনিক প্ৰত্যাহ্বান সমাধানৰ বাবে অধিক সুসজ্জিত হ’ব পাৰে।

 

(৪) উদ্যোগীকৰণ আৰু পৰিচালনা দক্ষতা (Entrepreneurial and Managerial Skills): ষ্টাৰ্টআপ আৰু ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ৰ উত্থানৰ লগে লগে শক্তিশালী উদ্যোগীকৰণ আৰু পৰিচালনা দক্ষতা থকা ব্যক্তিৰ প্ৰয়োজনীয়তা বাঢ়িছে। ইয়াৰ ভিতৰত বজাৰৰ ধাৰা বুজি পোৱা, বিত্তীয় ব্যৱস্থাপনা, গ্ৰাহকৰ লগত সম্পৰ্ক, কৌশলগত সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিব পৰা আদি  গুণ আৰু জ্ঞানৰ আদৰ বাঢ়িছে। ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানসমূহে নতুন নতুন প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচীৰে নেতৃত্ব আৰু কৌশলৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি এনেধৰণৰ প্ৰয়োজন পূৰণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা দেখা গৈছে।

 

(৫) গোলকীয় দক্ষতা (Global Competence):  আমাৰ দেশেও বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ সৈতে সংগতি ৰাখি আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয়ভাৱে সচেতন আৰু ক্ৰছ-কলচাৰেল সংযোগ বুজি পোৱা বা সেই দক্ষতা অৰ্জন কৰা লোকক অধিক গুৰুত্ব দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে। বিদেশী ভাষাৰ দক্ষতা আৰু বিশ্বৰ বজাৰসমূহ বুজি লৈ বহুজাতিক কোম্পানীসমূহৰ সৈতে কাম কৰিব পৰা পেছাদাৰীসকল দেশৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সম্পদ হৈ পৰিছে। নবীকৰণযোগ্য শক্তি (Renewable energy), বৈদ্যুতিক বাহন (Electric vehicle), ৰবটিক্স (Robotics), আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ দৰে নতুন-পুৰণি খণ্ডত বিশেষ দক্ষতা থকা লোকৰ চাহিদা ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে। চৰকাৰে লোৱা স্কিল ইণ্ডিয়া মিছনৰ দৰে পদক্ষেপৰ লক্ষ্যও হৈছে এনে দক্ষ মানৱ সম্পদ সৃষ্টি কৰা।

 

মূল কথা, আমাৰ দেশত শৈক্ষিক অৰ্হতাই আপাতঃদৃষ্টিত উল্লেখযোগ্য গুৰুত্ব অব্যাহত ৰাখিছে যদিও ই কেৰিয়াৰ সফলতাৰ একমাত্ৰ নিৰ্ণায়ক এতিয়াও হ’ব পৰা নাই। ই এক সত্য। চাকৰিৰ বজাৰখনে প্ৰযুক্তিগত উন্নতি আৰু বিশ্বায়নৰ গতিৰ সৈতে খাপ খুৱাব পৰা শৈক্ষিক প্ৰমাণপত্ৰ আৰু বিশেষ দক্ষতাৰ সংমিশ্ৰণৰ দাবী কৰে। বিভিন্ন প্ৰতিষ্ঠান আৰু উদ্যোগসমূহৰ পৰিৱৰ্তন অব্যাহত থকাৰ লগে লগে শিক্ষা ব্যৱস্থাৰো যথোচিত পৰিৱৰ্তন হ’ব লাগিব, যাতে প্ৰয়োজনীয় জ্ঞান, অভিজ্ঞতা আৰু দক্ষতাৰে সমৃদ্ধ মানৱ সম্পদ আমি প্ৰস্তুত কৰিব পাৰোঁ। এনে ফলপ্ৰসু পাঠ্যক্ৰম প্ৰস্তুত নোহোৱালৈকে সচেতন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে সপোন দেখা ভৱিষ্যতৰ পেছাৰ পাবে প্ৰয়োজনীয় সমল সদ্যহতে অনলাইন পাঠ্যক্ৰমৰ পৰাই সময়মতে শিকি লৈ আগন্তুক দিনৰ বাবে নিজকে উপযুক্ত কৰি গঢ়ি তুলিবলৈ চেষ্টা কৰিব লাগিব।

                                                                                         (মোবাইল নংঃ ৯৯৫৮৮৯৫৭০৮)

মগজুৰ দুৰ্গন্ধ - ৫ জানুৱাৰী, ২০২৫

 

মগজুৰ দুৰ্গন্ধ

 

আজিৰ পৰা দুকুৰি বছৰৰ পূৰ্বে সৰ্বত্ৰে প্ৰচলিত এটা জনপ্ৰিয় শব্দ আছিল ব্ৰেইন-ড্ৰেইন (Brain-drain)। তাৰ অৰ্থ আছিল শৈক্ষিক দিশত আগবাঢ়ি যোৱা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকল, চৰকাৰী ভাৱে উপলব্ধ প্ৰতিষ্ঠানত শিক্ষা-দীক্ষা লোৱাৰ সুবিধা গ্ৰহণ কৰাৰ পাছতো এসময়ত বেছি দৰমহা বা উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে বিদেশলৈ গুচি যায়গৈ। ইয়াৰ পৰা আমাৰ দেশখনৰ বা সমাজৰ কি উপকাৰ হৈছে? এনেদৰে দেশ এৰি যোৱা প্ৰতিভাসমূহৰ বাবে দেশে আগবঢ়োৱা সুবিধাৰ কি প্ৰতিদান পোৱা গৈছে? আমাৰ দেশ আৰু সমাজ এই প্ৰতিভাশালী মগজুৰ পৰা বঞ্চিত হৈ ৰৈছে কিয়? মগজুক উটুৱাই লৈ যোৱা এই ধাৰাৰ অৱসান কেতিয়া ঘটিব? ইত্যাদি। এতিয়া সময় সলনি হ’ল। আজিকালি ব্ৰেইন-ড্ৰেইনৰ কথা বৰকৈ শুনা নাযায়। তাৰ সলনি সম্প্ৰতি জনপ্ৰিয় হৈ পৰা এটা শব্দ হৈছে –“ব্ৰেইন-ৰট্”(Brain-rot) মানে পচা মগজু বা গেলা মগজু! আমোদজনক কথা।

 

চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ দ্বাৰা স্বীকৃত নহ’লেও ‘পচা মগজু’ আজিকালি সৰ্বত্ৰই বিৰাজমান। প্ৰতীকি অৰ্থত পচা বা গেলা শব্দটো ইয়াত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে যাৰ অৰ্থ মানসিক অৱক্ষয়। কুৰি শতিকাত দুৰদৰ্শন আৰম্ভ হোৱাৰ লগে লগে একশ্ৰেণীৰ মানুহ তাৰ নিচাত বৰকৈ আসক্ত হৈছিল আৰু ইয়াৰ ফলত মানুহৰ ক্ৰমশঃ চিন্তা শক্তি লোপ পাব বুলি তেতিয়াই ভৱিষ্যতবাণী কৰা হৈছিল। কিতাপ এখন পঢ়িলে যেনেকৈ মগজুৰ কেইবাটাও দিশত প্ৰসাৰ হয়, চিনেমা এখন চাই থাকিলে তাৰ কেইবাটাও দিশ বন্ধ হৈ যায়। এটা সৰু পাহাৰলৈ এজনী ছোৱালী লাহে লাহে উঠি গৈছে – এই কথাটো পঢ়িলে পঢ়ূৱৈৰ কল্পনাত এটা দৃশ্যৰ উদয় হয়। সেই দৃশ্যটো কেনেকুৱা হ’ব পাৰে সেইটো নিৰ্ভৰ কৰে পঢ়ূৱৈজনৰ দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত, অভিজ্ঞতাৰ ওপৰত, কল্পনা শক্তিৰ ওপৰত। কিন্তু সেই একেই দৃশ্যটো যেতিয়া টেলিভিছন বা চিনেমাৰ পৰ্দাত দৃশ্যমান হৈ যায়, তেতিয়া আৰু তাত কল্পনা কৰিব লগা একো নাথাকে। অৰ্থ্যৎ চিন্তাৰ এটা দিশ বন্ধ হৈ যায়। লাহে লাহে দূৰৰ্দৰ্শনৰ সময় পাৰ হৈ কম্পিউটাৰৰ যুগ আহিল, আহিল ইণ্টাৰনেট, হাতে হাতে স্মাৰ্ট ফোন আহি গ’ল। মানুহৰ চিন্তা কৰাৰ প্ৰয়োজন উদ্বেগজনকভাবে কমি আহিল। আমাৰ উঠি অহা প্ৰজন্মৰ মাজত ইলেক্টনিক গেজেট অপৰিহাৰ্য্য হৈ পৰিছে। কল্পনা শক্তি আৰু চিন্তা কৰাৰ শক্তি কমি অহাটো ঘৰতে প্ৰমান কৰিব পাৰি। দুৰ্দান্ত বনৰীয়া হাতী এটাক লোহাৰ শিকলিৰে বান্ধি বশ কৰি লোৱাৰ পাছত এদিন তাক এডাল সাধাৰণ জৰীৰেই বান্ধি ৰাখিব পাৰি। মানুহৰ মনটোৰ ক্ষেত্ৰটো উপমাটো খাটে। বেগৱন্ত মনটোক টেলিভিছত, কম্পিউটাৰ বা মোবাইলৰ পৰ্দাত বান্ধি ৰখাৰ অনুশীলন কৰাৰ ফলত এদিন মানুহৰ চিন্তা কৰাৰ পদ্ধতি আৰু পৰিধি টুটি আহে। ক’ব নোৱাৰাকৈয়ে পৰিৱৰ্তন আহি পৰে মানুহৰ ব্যৱহাৰত, চিন্তাত। তাৰেই ফলশ্ৰুতিত এতিয়া সৃষ্টি হৈছে গেলা মগজুৰ দুৰ্গন্ধ।

 

তথ্যৰ নিষ্ক্ৰিয় ব্যৱহাৰে মানুহৰ বৌদ্ধিক অৱনতি ঘটায়। গভীৰ চিন্তাশক্তি, সৃষ্টিশীলতা আৰু মনোযোগৰ ক্ষমতা দীৰ্ঘ অনুশীলনৰ ফল। যোগাযোগ আৰু মনোৰঞ্জনৰ মাধ্যমসমূহে মানুহৰ চিন্তাধাৰালৈ প্ৰচুৰ পৰিৱৰ্তন আনি দিছে। মূহুৰ্ততে ফলপ্ৰাপ্তিৰ ইপ্সাই মানুহৰ মানসিকতাক কল্পনা কৰিব নোৱাৰা পৰ্যায়লৈ লৈ গৈছে। সেইয়ে একাংশ লোকৰ মাজত প্ৰতিফলিত হ’বলৈ আৰম্ভ কৰিছে এক নতুন মানসিকতা আৰু ব্যৱহাৰৰ, আহি পৰিছে এটা নতুন শব্দ – পচা মগজু বা ৰটেন ব্ৰেইন!

 

‘ব্ৰেইন-ৰট’-ৰ প্ৰধান কাৰকসমূহ এনেধৰণৰঃ

 

শাৰীৰিক নিষ্ক্ৰিয়তা আৰু অকৰ্মণ্য জীৱন শৈলীঃ মানসিক পৰিশ্ৰম আৰু শাৰীৰিক সক্ৰিয়তাৰ সন্তুলন সুস্থ স্বাস্থ্যৰ বাবে অপৰিহাৰ্য। নিষ্ক্ৰিয় শৰীৰ কিন্তু প্ৰচণ্ড মানসিক পৰিশ্ৰমে এই সন্তুলনলৈ বিকাৰ কঢ়িয়াই আনে। শৰীৰ সক্ৰিয় নহ’লে মগজুলৈ তেজৰ সোঁত পৰ্যাপ্ত পৰিমানে ব’ব নোৱাৰে, নতুন নিউৰনৰ বৃদ্ধি বা সৃষ্টি নহয় যিটো স্মৃতিশক্তি আৰু সৃজনশীল কৰ্মৰ বাবে অপৰিহাৰ্য। এই ছন্দপতনৰেই ফলশ্ৰুতি হ’ব পাৰে পচা মগজু!

 

প্ৰযোজনাধিক ডিজিটেল মাধ্যমৰ ব্যৱহাৰঃ ডিজিটেল মাধ্যমৰ অতিৰিক্ত বোজাই মানুহৰ চিন্তা শক্তিত প্ৰভাৱ পেলায়। চিন্তা কৰাৰ পদ্ধতিটোলৈ পৰিৱৰ্তন আনে। এসময়ত সেই পদ্ধতি নিজে উপলব্ধি নকৰাকৈয়ে নিজৰ ব্যৱহাৰত পৰিস্ফুত হয়। আৰম্ভ হয় মগজুৰ অৱক্ষয়।

পুষ্টিহীনতাঃ শৰীৰত প্ৰয়োজন হোৱা সুষম খাদ্যৰ অভাৱ আৰু অতিৰিক্ত জাংক ফুড, প্ৰচেছড ফুডে দেহত অস্বাস্থ্যকৰ চৰ্বীৰ পৰিমান বঢ়াই আনে। এসময়ত ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে মগজুত।

 

মানসিক চাপঃ দীৰ্ঘদিন ধৰি ভুগি থকা মানসিক উদ্দীপনাই মানুহৰ চিন্তা কৰিব পৰা ক্ষমতা হ্ৰাস কৰি আনে। মোবাইলৰ সৰু পৰ্দাখনত ভাঁহি থকা সমস্ত জগতখনৰ লগত সম্পৰ্ক কেনেধৰণৰ বা কৰ্মসূত্ৰে এইবোৰ মাধ্যমৰ দ্বাৰা মানসিক চাপ কিমান সৃষ্টি কৰা হৈছে সেইটোও মানসিক স্বাস্থ্যৰ বাবে মন কৰিবলগা কথা। বিভিন্ন প্ৰতিষ্ঠানে তেওঁলোকৰ কৰ্মচাৰীসকলক দিনটোৰ চৌৱিশ ঘণ্টাই মোবাইলৰ দ্বাৰা প্ৰত্যক্ষ বা পৰোক্ষভাৱে কাম কৰাটো বিচাৰে। মানসিক চাপ বৃদ্ধিত সংবাদ মাধ্যমো পিছ পৰি থকা নাই। অলাগতীয়াল কথাৰে দৰ্শকৰ মনত কৌতুহলৰ সৃষ্টি কৰি বা মানুহক আবেগিক কৰিও মানসিক চাপ বৃদ্ধি কৰা দেখা গৈছে।

 

এই সমস্ত কাৰণবোৰৰ প্ৰভাৱ দেখা যায় মানুহৰ কমি অহা ধৈৰ্য শক্তি, চিন্তা কৰিবপৰা শক্তি লোপ পোৱা, নিচাযুক্ত আচৰণ আৰু স্মৃতি শক্তিৰ অভাৱ। আগতকৈ আজিৰ দিনত আলজেইমাৰ ৰোগীৰ সংখ্যাও অধিক। ব্ৰেইন ড্ৰেইন শব্দটোৰ লগত এই ৰোগৰ সম্পৰ্ক নাই যদিও দুয়োটাৰ বাবেই জগৰীয়া বৰ্তমানৰ আধুনিক জীৱন শৈলী। অধ্যয়নত প্ৰকাশ পাইছে যে মনত ৰাখিব লগা কথাটো ডিজিটেল ডিভাইচত সাঁচি ৰাখিব পৰা, সময়ে সময়ে মনত পেলাই দিব পৰাৰ ব্যৱস্থাই মানুহৰ মনটোৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা কমাই আনিছে। আনহাতে অহৰহ কাৰোবাৰ লগত যোগাযোগ ৰাখি থাকি কল্পনাপ্ৰসূত এখন জগতত বাস কৰিব পৰা ব্যৱস্থাই মানুহক বাস্তৱৰ পৰা লাহে লাহে আঁতৰাই লৈ গৈ আছে।

 

সম্প্ৰতি প্ৰধান সমস্যাটো হৈছে মগজুটো নপচাকৈ ৰাখিব পাৰি কেনেকৈ? নিষ্ক্ৰিয় তথ্য বা সামাজিক মাধ্যমৰ ব্যৱহাৰ সদায় ক্ষতিকাৰক নহয়, সকলো নিষ্ক্ৰিয় কাৰ্য্যকলাপে জ্ঞানশক্তিৰ অৱনতিৰ সূচনা নকৰে। চিন্তা-উদ্দীপক ছবি এখন চোৱা, আনন্দৰ বাবে পঢ়া, আনকি আৰাম কৰিবলৈ বিৰতি লোৱাটোও মানসিকভাৱে সমৃদ্ধিশালী আৰু মানসিক শক্তি পুনৰুদ্ধাৰকাৰী কাৰণ হ’ব পাৰে।সচেতনতাই হৈছে ইয়াক প্ৰতিৰোধ কৰিব পৰা একমাত্ৰ আহিলা। দায়িত্বশীলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিলে প্ৰযুক্তিয়ে সৃজন আৰু সৃষ্টিশীলতাক উদ্দীপিত কৰিবও পাৰে। শিক্ষামূলক এপ, অনলাইন পাঠ্যক্ৰম, আৰু ইন্টাৰেক্টিভ মিডিয়াই সমস্যা সমাধানৰ দক্ষতা আৰু জ্ঞান আহৰণত প্ৰচুৰ সহায় কৰিব পাৰে। সেয়ে এনে মাধ্যমৰ ব্যৱহাৰে আমাৰ মানসিক জগতখনক কেনেকৈ সমৃদ্ধ কৰিছে সেইটো লক্ষ্য ৰখাটোহে আটাইতকৈ বেছি প্ৰয়োজন। ডিজিটেল মাধ্যম ব্যৱহাৰ কৰি মেধাৱী ছাত্ৰই ভাৰতীয় প্ৰশাসনিক পৰীক্ষাত ভাল ফল দেখুৱাব পৰা উদাহৰণো আমাৰ মাজতেই আছে। মানসিক স্বাস্থ্য অটুত ৰাখিবলৈ মানসিক, শাৰীৰিক আৰু আৱেগিক সুস্থতাক সামৰি লোৱা সুষম জীৱনশৈলীৰ প্ৰয়োজন। তাৰবাবে সতেত আগবঢ়োৱা পৰামৰ্শবোৰৰ  ভিতৰত অন্যতম হৈছে নিয়মীয়া শৰীৰচৰ্চা বা ব্যায়াম, স্বাস্থ্যকৰ খাদ্য, চিন্তাৰ প্ৰয়োজন হোৱা কামক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া, মনটোক প্ৰফুল্ল কৰিব পৰা কামত দিনটোত অন্ততঃ কিছুসময় ব্যয় কৰা (খেলা, বাদ্যয়ন্ত্ৰ বজোৱা আদি), ডিজিটেল ডিভাইচৰ সীমিত ব্যৱহাৰ কৰা আৰু ধ্যান বা প্ৰাণায়াম আদিৰে মানসিক চাপ কমোৱা। সামাজিক মাধ্যমৰ পৰিশীলিত ব্যৱহাৰ আৰু অন্যৱশ্যক সংযোগৰ পৰা আঁতৰি থকাটোও এনে পৰামৰ্শৰ ভিতৰতে আছে।

 

"মগজু পচি যোৱা" ধাৰণাটো আধুনিক জীৱনশৈলীৰ প্ৰত্যাহ্বানসমূহক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিবলৈ উপমা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। এই শব্দটোৱে সক্ৰিয় কৰিছে আধুনিক জীৱনশৈলী সম্পৰ্কে মানুহৰ সচেতনতা। একমাত্ৰ সচেতননাইহে আমাক পচি যোৱা মগজুৰ দুৰ্গন্ধৰ পৰা বচাই ৰাখিব পাৰিব। আগন্তুক বছৰটোৱে আমালৈ সমৃদ্ধি কঢ়িয়াই আনক, পাঠকসকললৈ নতুন বছৰৰ শুভেচ্ছা জনালোঁ।