অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিত
বিমান পৰিবহন ব্যৱস্থা
গোলকীয় সংযোগ,
অৰ্থনৈতিক প্ৰগতি আৰু পৃথিৱীত বাস কৰা বিভিন্ন দেশৰ মাজত সাংস্কৃতিক সমন্বয়, এই তিনিও
দিশলৈ অসামৰিক বিমান পৰিবহন বিভাগৰ অৱদান তুলনাবিহীন। দ্বিতীয় মহাযুদ্ধৰ পাছত অসামৰিক
বিমান সেৱাৰ প্ৰচুৰ বিকাশ ঘটিছিল। সেই তেতিয়াই বিশ্বযুদ্ধ শেষ হোৱাৰ আগে আগে ১৯৪৪
চনৰ ৭ ডিচেম্বৰ তাৰিখে আমেৰিকাৰ শ্বিকাগো চহৰত ৫২ খন দেশ একেলগ হৈ বিমান পৰিবহন ব্যৱস্থাটো
সুৰক্ষিত আৰু সুনিয়ন্ত্ৰিত কৰিবৰ বাবে এটা প্ৰতিষ্ঠানৰ জন্ম দিলে। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বিশেষ
মৰ্যদাসম্পন্ন এই বিভাগটোৰ নামেই “অসামৰিক বিমান পৰিবহন সংস্থা” বা International
Civil Aviation Organization (ICAO)। সম্প্ৰতি বিশ্বৰ ১৯২ খন দেশত অসামৰিক বিমান পৰিবহন
সেৱা তেওঁলোকে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। ১৯৯৪ চনত এই সংস্থাটোৰ স্বৰ্ণ জয়ন্তী উপলক্ষে ৭ ডিচেম্বৰ
তাৰিখটো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অসামৰিক বিমান পৰিবহন দিৱস হিচাপে পালন কৰাৰ প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ
কৰা হয়। ১৯৯৬ চনত তেওঁলোকৰ প্ৰস্তাৱ ৰাষ্ট্ৰসংঘই মঞ্জুৰ কৰে আৰু তেতিয়াৰ পৰাই প্ৰতিবছৰে
এই দিনটো অঃবিঃপঃ দিৱস হিচাপে পালন কৰি অহা হৈছে। ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে বিমান পৰিবহন
সেৱা সম্পৰ্কে ৰাইজক সচেতন কৰা আৰু এই পৰিবহন ব্যৱস্থাই সমাজলৈ আগবঢ়োৱা অৱদানক স্মৰণ
কৰা। উল্লেখযোগ্য যে সম্প্ৰতি এটা বৃহৎ উদ্যোগ হিচাপে পৰিগণিত হোৱা অসামৰিক বিমান
পৰিবহনে সমগ্ৰ পৃথিৱীত ৮৭ নিযুত সংস্থান আৰু বিশ্ব অৰ্থনীতিলৈ ২.৭ ত্ৰিলিয়ন ডলাৰৰ বৰঙনি
আগবঢ়াইছে।
সম্প্ৰতি এই পৰিবহন উদ্যোগটোৰ সমূখত কেইবাটাও প্ৰত্যাহ্বান দেখা গৈছে। তাৰ ভিতৰত অন্যতম হৈছে পৰিৱেশ সুৰক্ষা, বিমানৰ বাবে নতুন ইন্ধনৰ সন্ধান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ সু-প্ৰয়োগ। পৰিৱেশৰ ক্ষেত্ৰত পৃথিৱীৰ সৰ্বমুঠ পৰিৱেশ বিনষ্টকাৰী গেছ নিৰ্গমনৰ ২ৰ পৰা ৩ শতাংশ উৎপন্ন হয় অসামৰিক বিমান পৰিবহন উদ্যোগটোৰ পৰা। বিমান, বিমানকোঠ আৰু এয়াৰলাইনকে ধৰি আন আন বিভাগে ব্যৱহাৰ কৰা বাহন আৰু যন্ত্ৰৰ পৰা নিৰ্গত হোৱা কাৰ্বন-ডাই-অক্সাইডেই প্ৰধান সমস্যা হৈ পৰিছে। পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে কাম কৰি থকা প্ৰতিষ্ঠানসমূহ আৰু বিভিন্ন দেশৰ চৰকাৰে এই নিৰ্গমন কমাবৰ বাবে উদ্যোগটোৰ ওপৰত যথেষ্ট হেঁচা প্ৰযোগ কৰা দেখা গৈছে। বিমানসমূহ পৰিচালনা কৰা এয়াৰলাইন সমূহৰ সংস্থা আয়াটাই (International Air Transport Association- IATA)নেট-জিৰ’ আঁচনিৰ প্ৰৱৰ্তন কৰি ২০৫০ চনৰ ভিতৰত এই গেছ নিৰ্গমন শূণ্যলৈ হ্ৰাস কৰাৰ প্ৰচেষ্টা কৰিছে। ঠিক তেনেকৈ বিমানকোঠসমূহেও পেট্ৰল আৰু ডিজেলৰ ব্যৱহাৰ কম কৰি আনি বিদ্যুৎ চালিত বাহন আৰু যন্ত্ৰপাতিৰ প্ৰচলন আৰম্ভ কৰা দেখা গৈছে। এই বছৰৰে (২০২৪) এপ্ৰিল মাহত গ্ৰীচ দেশৰ এথেন্সত অনুষ্ঠিত হোৱা এখন সন্মিলনত অঃবিঃপঃ সংস্থাৰ (ICAO) মূৰব্বী (Secretary General) জুৱান কাৰ্লছ ছালাজাৰে সমগ্ৰ উদ্যোগটোকেই ২০৫০ চনৰ ভিতৰত “নেট-জিৰ” আহৰণ কৰিবৰ বাবে পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছে। “গ্ৰীণ ট্ৰেন্সফৰ্মেচন”- নাম দি এনে এখন আঁচনি অলপতে আৰম্ভ কৰা হৈছে। কাৰ্বন ডাই অক্সাইডৰ উপৰিও শব্দ আৰু আৱৰ্জনা নিষ্কাষণ এই উদ্যোগটোৰ এটা ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বান। বিমান নিৰ্মান কৰা প্ৰতিষ্ঠানসমূহে ইতিমধ্যেই কেইবাবছৰো ধৰি বিমানৰ পৰা উৎপন্ন হোৱা শব্দ কম কৰি আনিবলৈ কাম কৰি আছে। তাৰোপৰি এই উদ্যোগটোৱে উৎপন্ন কৰা বৃহৎ পৰিমানৰ আৱৰ্জনা বৈজ্ঞানিক উপায়েৰে নিষ্কাষণ কৰাৰ বাবে বিভিন্ন ধৰণৰ উপায় অৱলম্বন কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে। প্লাষ্টিক বৰ্জন আৰু পানীৰ পুনঃব্যৱহাৰ এই উদ্যোগটোৱে হাতত লোৱা দুটা তেনে পদক্ষেপ।
বিমান চলাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা ইন্ধনৰ নাম এ.টি.এফ্ বা Air Turbine Fuel। খাৰুৱা তেলৰ পৰা প্ৰস্তুত কৰা কেৰাচিনৰ দৰেই ই এক খনিজ পদাৰ্থ। অহা ২০ৰ পৰা ৩০ বছৰৰ ভিতৰত এই খনিজ পদাৰ্থ পৃথিৱীৰ বুকুৰ পৰা নিঃশেষ হৈ যাব। তাৰপাছত বিমান এখন কেনেকৈ চলিব? সৌৰশক্তিৰ দ্বাৰা? বিদ্যুৎ শক্তিৰ দ্বাৰা? নে শস্য জাতীয় কোনো পদাৰ্থৰ পৰাও বিমান চলাব পৰা ইন্ধন প্ৰস্তুত কৰিব পৰা যাব? এই বিষয়ে সমগ্ৰ পৃথিৱীতে গৱেষণা আৰু পৰীক্ষা নিৰীক্ষা চলি আছে। পৰিৱেশৰ লগত খাপ খোৱাকৈ যি ইন্ধনৰ সন্ধান অব্যাহত আছে সেই ইন্ধনক কোৱা হৈছে ‘ছাফ’- বা Sustainable Aviation Fuel। এই ক্ষেত্ৰত আমাৰ দেশো পিছপৰি থকা নাই। ২০১৮ চনৰ আগষ্ট মাহত জৈৱ ইন্ধনৰ সহায় লৈ এখন বিমান ডেৰাডুণ বিমানকোঠৰ পৰা উৰি আহি দিল্লীৰ বিমানকোঠত সুকলমে অৱতৰণ কৰিছিল। পৃথিৱীৰ আন আন দেশতো এনে পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা পূৰ্ণ গতিত চলি আছে। সৌৰশক্তি প্ৰয়োগ কৰিও বিভিন্ন ঠাইত বিমান উৰুৱাবলৈ সক্ষম হোৱা দেখা গৈছে। তথাপিও নিৰ্ভৰযোগ্য এটা ব্যৱস্থাৰ আৱিষ্কাৰ এতিয়াও হোৱা নাই।
প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ প্ৰয়োগ আৰু অপ-প্ৰয়োগেও এই উদ্যোগটোলৈ এক প্ৰত্যাহ্বান আনি দিছে। একোটা কাৰ্য সমাপন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা তথাকথিত ব্যৱস্থাৰ বিপৰীতে প্ৰযুক্তিবিদ্যাই কম খৰচতে কৰিব পৰাকৈ সুচল উপায় উলিয়াই দিছে। ইয়াৰ ফলত মানৱ সম্পদৰ ব্যৱহাৰ লাহে লাহে কমি আহিবলৈ ধৰিছে আৰু তেনে ব্যৱস্থাৰ অপ-প্ৰয়োগৰ ফলত কোনো কোনো ক্ষেত্ৰত নিৰ্ভৰযোগ্যতা কমি আহিবলৈ ধৰা দেখা গৈছে। সম্প্ৰতি বিমানৰ অহা-যোৱাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা পদ্ধতিটো ভূমিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠা কৰা যন্ত্ৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। সেয়ে এটা বিমানকোঠৰ পৰা আন এটা বিমানকোঠলৈ থকা পথবিলাক সৰল ৰৈখিক নহয়- একাবেকা। কিন্তু ভাৰতীয় বিমানকোঠ প্ৰাধিকৰণ (Airports Authority of India) আৰু ভাৰতীয় অন্তঃৰীক্ষ অনুসন্ধান সংগঠন (Indian Space Research Organization) একেলগ হৈ কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ ব্যৱহাৰ কৰি “গগণ” (GAGAN- GPS Aided Geo Augmented Navigation) নামৰ এনে এটা পদ্ধতি নিৰ্মান কৰিছে যাৰ দ্বাৰা এখন বিমান এটা বিমানকোঠৰ পৰা জাপমাৰি পোনে পোনে গৈ আন এটা বিমানকোঠত অৱতৰণ কৰিবগৈ পাৰিব। কিন্তু এই ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিবৰ বাবেও বিমানসমূহত এই সুবিধা প্ৰাপ্তিৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগিব। এনে ধৰণৰ অনেক প্ৰত্যাহ্বান সম্প্ৰতি এই উদ্যোগটোত এতিয়া সহজে দেখা পাব পাৰি।
আগন্তুক দিনবোৰত অসামৰিক বিমান পৰিবহন সেৱা প্ৰগতিৰ জখলাত কেনেকৈ আগুৱাই যায় সেইটো প্ৰত্যক্ষ কৰাটো এক আমোদজনক বিষয় হৈ পৰিব। সম্প্ৰতি ভাৰতবৰ্ষৰ অসামৰিক বিমান পৰিবহন সেৱাৰ বজাৰখন পৃথিৱীৰ তৃতীয় বৃহৎ বজাৰ। সেয়ে এই উদ্যোগৰ বিকাশযাত্ৰাই আমাৰ দেশৰ নাগৰিকসকলৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে।